Nostalgie naar een Hongaarse tram

Woensdag 4 februari 2009 - Als we elkaar zien, vraagt één van mijn buren, een aardige oudere heer: ‘U bent toch in Boedapest geboren, niet waar? Als ik met u praat, moet ik aan de Boedapester tram denken'. En dan vertelt hij de meest verschillende verhalen over een blauwe tram, die tussen 1888 en 1961 tussen Hillegom, Leiden, Haarlem, Zandvoort en Amsterdam reed.

Mijn buurman praat met veel enthousiasme over deze heel bijzondere tram , die - volgens hem - zeer comfortabel was en die altijd op de reizigers bleef wachten. Er stond buitengewoon vriendelijk en beleefd personeel op.

Wat was deze Blauwe Tram en waarom kreeg het de bijnaam ‘Boedapester'? Deze vraag intrigeerde me en daarom heb ik over dit onderwerp wat literatuur geraadpleegd. Mijn nieuwsgierigheid werd natuurlijk ook gevoed door het feit, dat de route van deze tram voor een groot deel via Haarlem en Heemstede ging. Ik woon al vele jaren in Heemstede.

Tot mijn grote verbazing is er best veel gepubliceerd over dit vervoermiddel. Zo kwam ik er achter, dat de Blauwe Tram de verzamelnaam is voor alle trams die tussen 1881 en 1961 in het gebied tussen Scheveningen, Den Haag, Leiden, Katwijk, Noordwijk, Haarlem, Heemstede, Zandvoort, Amsterdam, Purmerend, Edam en Volendam. In de glorietijd gedurende de jaren dertig in de 20ste eeuw was het zelfs mogelijk om met deze tram van Scheveningen naar Volendam te reizen. Een prachtige tocht via Leiden, Haarlem en Amsterdam. Daar deed je wel een hele dag over, als je ook weer terug wilde. De trams hadden vanaf 1924 een donkerblauwe kleur.

Gezien de vele publicaties, roept de herinneringen aan deze tram kennelijk een gevoel op van nostalgie bij vele oudere Nederlanders. Zo is het ook bij mijn buurman, een geboren Haarlemmer, die regelmatig vele herinneringen uit zijn kinderjaren over de ‘Boedapester' ophaalt. Zo vertelde hij me een keer, dat niet alleen het glanzende koper van het interieur van deze trams heel imposant was, maar ook hun buitenkant. De met de hand gemaakte ‘Boedapester', werd naar de Hongaarse hoofdstad vernoemd, want deze trams waren door de Fa. Ganz. en Co. te Boedapest geproduceerd. Volgens mijn buurman waren ze groter en veel chiquer dan de gewone gele tram. En ze waren uitgerust met teakhout en koperen ornamenten. Het zit inderdaad luxe en ziet er fraai uit, zoals de auteur van dit artikel uit eigen waarneming heeft kunnen vaststellen.

De Boedapester was zo bekend bij het publiek, dat er meerdere anekdotes over deze tram in omloop waren. Mijn buurman kende er twee van. ‘Nadat een aantal aanrijdingen had plaatsgevonden, werd het in een aantal Leidse kroegen de gewoonte om wanneer iemand zei dat hij naar huis ging, te antwoorden ‘Tot ziens ! Pas je op voor de Blauwe Tram' - klonk de ene. In Katwijk had men een ander probleem met de tram. ‘De beweegbare Sandtlaanbrug was niet geëlektrificeerd, zodat de tram vóór de brug een vaartje moest maken om de brug over te komen. Een enkele keer ging het mis en kwam de tram voor de overkant van de brug tot stilstand en moest wachten op de volgende tram om van de brug afgetrokken te worden of juist opgeduwd.'

Ook de'Boedapester' had niet het eeuwige leven. Op een gegeven moment werd de tramlijn door autobussen vervangen. Bijvoorbeeld de tramlijn Amsterdam - Haarlem - Zandvoort werd op zaterdag 31 augustus 1957 opgeheven. Volgens de herinneringen van mijn buurman nam de bevolking van de aan de lijn liggende gemeenten in zeer grote aantallen afscheid van deze zo populaire Blauwe Tram. De allerlaatste ‘Boedapester' reed op 7 oktober 1960 tussen Katwijk en Leiden respectievelijk tussen Leiden en Noordwijk.

Al een halve eeuw is de blauwe tram nu verleden tijd. Bijna alle tramstellen werden gesloopt, slechts enkele zijn bewaard gebleven. Een van de tramstellen van de beroemde Boedapester trams die tussen 1924 en 1960 dienst deed werd in de jaren zeventig in de vorige eeuw als vakantiehuisje verkocht. Gelukkig heeft een werkgroep van vrijwilligers deze wagon hersteld in de oorspronkelijke stijl. Een vervangend onderstel werd toen daarvoor geleverd door Ganz Mávag zoals de fabriek intussen was gaan heten. Dit gerestaureerde rijtuig werd in 1986 overgebracht naar het Vervoersmuseum aan de Leidsevaart in Haarlem. Daar is om deze wagen heen een klein museum ingericht als herinnering aan de Blauwe Tram. Later kwamen er nog drie trams bij, zodat in het Vervoersmuseum in Haarlem nu meerdere ‘Boedapesters' te bezichtigen zijn.

Eerder gepubliceerd in Hongarije in Zaken. Met toestemming van de auteur gepubliceerd op Hongarije Vandaag.