De zwarte auto
Donderdag 30 april 2009, Groningen - Plotseling stond de zwarte auto voor mijn deur. De bestuurders ervan namen een paar foto's van mijn huis, waartegen een fiets met kapotte verlichting stond. Daarna reden ze de straat uit. Wat wilden ze? Geen idee. Zouden ze terugkomen? Zeker weten! Tot in mijn kamer...
Met het computerprogramma Google Street View kun je straten en huizen van verschillende steden, 3-dimensionaal lekker anoniem op je computerscherm bekijken. Door middel van een auto met een camera op het dak heeft Google de steden Amsterdam, Rotterdam en Groningen nu al volledig gedigitaliseerd en online gezet. Leuk en handig. Als toerist kun je nu deze steden verkennen zonder te trein te hoeven pakken en als je op ergens bezoek gaat, kun je van tevoren alvast het huis en de straat van je gastheer bekijken. Binnenkort zal Hongarije waarschijnlijk ook aan de beurt zijn. Google beschikt nu al over gedetailleerde kaarten van Boedapest en straks kunnen we vanuit de luie stoel rustig aan over het Széchenyi plein in Pécs slenteren of de gelijknamige brug in Boedapest oversteken. Met één simpele muisklik. Gewoon, omdat het kan.
Rustig slapen
Is dit concept eigenlijk wel zo nieuw voor Hongarije? Kon je daar al niet veel langer iemands woonsituatie anoniem bekijken?
Stel dat we in plaats van boven de inleiding Groningen april 2009 juist Budapest april 1949 zouden kunnen lezen. Volledig terecht zouden we dan meeleven met Hongaren van wie het dagelijks bestaan door angst om in de gaten te worden gehouden wordt overschaduwd. De AVH (geheime staatspolitie) stond daar namelijk altijd op de loer. Maar ook zouden we verzuchten dat dit alleen maar in een alles controlerende dictatuur kan gebeuren, en gelukkig dus niet in ons democratische Nederland. We zouden dan ook rustig kunnen gaan slapen.
Onze consensus is immers: "je hoeft toch niet bang te zijn als je niks te verbergen hebt". De angst dat anno 2009 de AIVD mijn fiets gaat opzoeken om vervolgens een politieagent op de hoek te zetten is natuurlijk belachelijk. We accepteren vandaag de dag stilzwijgend dat het publieke en het privéleven zich steeds meer met elkaar verweeft. Ook willen we, bedreigd door terrorisme, onze veiligheid niet verliezen. Afgetapte telefoontjes, preventief fouilleren en wijdverspreid cameratoezicht, allemaal wordt dat geaccepteerd in het kader van een "transparante en open samenleving" oftewel een "toon juist wat je verbergt-samenleving". Google Street View lijkt perfect op deze acceptatie aan te sluiten.
Waar begint privacy?
Hoe zouden de Hongaren Google Street View ervaren? Een mogelijkheid om met de vaart der volkeren mee te gaan? Als een stapje verder in de ontwikkeling om net zo veilig als in Nederland te leven? Het land doet zijn uiterste best om bij het Westen te horen en dit programma biedt daartoe de mogelijkheid. De stad Pécs, gezien de belangstelling die zal ontstaan als culturele hoofdstad van Europa in 2010, kan zo uitstekend gepromoot worden. Ook de hotels in Boedapest kunnen via het net dan hun schitterende ligging aan de Donau tonen. Of zouden de huidige Hongaren Google Street View toch als een aantasting van hun privacy beschouwen? Dat is namelijk goed mogelijk: Hongaren herinneren zich de tijd waarin ze echt bang moest zijn voor een zwarte auto van waaruit foto's werden gemaakt van hun huis. De mogelijkheid en onzekerheid dat je anoniem bekeken werd door de machthebbers ligt bij een hele generatie Hongaren nog vers in het geheugen. Met de opstand van 1956 hebben ze dan ook geprobeerd hier een einde aan te maken. Uiteindelijk is dat in 1989 met de val van het communisme gelukt. De Hongaren blijven een macht wantrouwen die gegevens verzamelt en bewaart. Dit wantrouwen verklaart misschien waarom op de ranglijst van Privacy International een land als Hongarije hoger staat wat betreft behoud van privacy dan Nederland, waar geen dictatuur heeft geheerst.
Bekeken worden, of niet bekeken worden, dat is de vraag. Nederlanders hebben de keuze voor een veilige samenleving al gemaakt, ten koste van hun privacy. Hongaren, die door schade en schande geleerd hebben politici niet zomaar vanzelfsprekend te vertrouwen, kunnen vraagtekens zetten bij de vermeende veiligheid van zo'n samenleving en zich daarom misschien ook wel kritischer gaan opstellen ten opzichte van het behoud van hun privacy.
>>>> Auteur: Tjeerd Karsten
Tjeerd Karsten is Nederlands student die in Budapest heeft gestudeerd. Zijn moeder is Hongaarse en zijn vader Nederlands.