Culturele Kennis vertrekt uit Hongarije

Vrijdag 13 augustus 2010 - Jan Kennis, cultureel attaché op de Nederlandse ambassade in Boedapest, neemt deze maand tijdelijk afscheid van de diplomatie. Vijf jaar lang heeft hij zich vol energie ingezet voor het introduceren van Nederlandse en Europese cultuur in Hongarije. Per 1 september treedt hij aan bij het SICA (Dutch centre for international cultural activities) in Amsterdam als plaatsvervangend directeur. De vele Nederlanders die zich in Hongarije verbonden hebben met de wereld van cultuur zullen hem missen.

Een enkele twijfelachtige opmerking over kwaliteit in een kritische pers ligt in Hongarije nog steeds moeilijk. Dit ondervond Kennis aan den lijve toen hij zich positief kritisch uitliet over 'Pécs culturele hoofdstad'. Dat is niet de reden dat dit artikel vooral lovend en weinig kritisch zal zijn, hij vertrekt naar Nederland en hoeft dus niet meer te vrezen voor Hongaarse lange tenen. Kennis heeft zijn taak uitstekend volbracht. Bovendien is kritiek op het management van 'Pécs 2010' inmiddels op wel meer plaatsen te horen en te lezen.

Kennis heeft diverse wapenfeiten op zijn naam staan, gerealiseerd op de route die hij bij zijn aantreden 'Operatie Paprika' noemde. Hiermee onderscheidt hij zich in zoverre van veel diplomaten dat hij in zijn werk een visie wilde laten doorklinken, nastreven en vooral uitdragen. Wat was die visie en hoe en waarin is hij geslaagd?

In 2005 was Hongarije net lid van de Europese Unie, in 2006 werd bekend dat de stad Pécs Culturele hoofdstad van Europa zou worden (en niet de kosmopolitische stad Boedapest), in 2007 werden de slagbomen aan de grenzen open gezet en werd Hongarije een Schengenland. Jan Kennis viel met zijn neus in de boter. Als er één land was waarvan je verwacht dat het zich openstelt voor het internationaliseren van cultuur en je mag daar cultureel attaché zijn van het internationaal georiënteerde Nederland, dan pak je de kans om er samen iets moois van te maken. Met 'Operatie Paprika' wilde Kennis aan de Hongaarse kunstenaars en beleidsmakers het inzicht bieden dat waar kunstenaars afkomstig uit verschillende culturen samenwerken de creativiteit ongekende vormen kan aannemen. Met 'uit verschillende culturen' wordt niet alleen nationaliteit bedoeld maar ook sub-cultuur, Kunst met een grote K zoals we dat in Nederland noemen, initiatieven die (on)bekende kunstenaars zelf nemen buiten de gevestigde instellingen om of creatieve acties in de sociale omgeving. Dat bleek een lastige opgave in een land waar men de prioriteit legt bij de traditionele kunsten en instellingen waarvan de (inter)nationale waardering gegarandeerd is en waar men huivert alsof met 'multicultureel' het paard van Troje wordt binnengehaald om tradities en eigen identiteit te vernietigen.

Door blijvend diplomatiek te opereren is het Jan Kennis gelukt om Nederlandse en Europese kunsten op grootschalige evenementen aan het Hongaarse publiek te bieden. Naast bovengenoemde drempels bleek het moeilijk om 'harde' zakelijke afspraken met Hongaren te maken. Onderhandelen was lastig omdat de culturele verschillen tussen Nederlanders en Hongaren groter zijn dan ze lijken. Voor Nederlanders lijkt het alsof Hongaren niet altijd hun afspraken nakomen. Hongaren begrijpen niet waarom Nederlanders maar niet willen begrijpen wanneer ze eigenlijk iets niet willen maar het onbeleefd vinden om nee te zeggen. En van Nederlanders die dwars door hiërarchische structuren banjeren, daar krijgen de Hongaren vlekken van in de nek. Menigmaal wordt er zodoende gewerkt aan een project dat nooit van de grond komt, of vinden projecten wel plaats maar met de nodige frustratie aan beide zijden.

Een greep uit een aantal evenementen in de afgelopen vijf jaar.

2006 Holland Forma Bontás - Dutch Architecture and Design in Boedapest. Architectuur en vormgeving, twee producten uit Nederland die hoog op de export-lijst staan. De presentaties en tentoonstellingen boden meer dan een lijst van topmodellen. Het grootste deel van de manifestatie werd gevormd door zowel de internationale als de nationale Archiprix, de beste afstudeerplannen in de architectuur.

2006-2007 Van Gogh tentoonstelling in het Szépmüvesti Boedapest - Een druk bezochte tentoonstelling. Nederlandse kunstminnaars zijn wellicht wat overvoerd met werk van onze nationale held, veel Hongaren namen de kans eindelijk het wereldberoemde werk van van Gogh te bekijken.

2008 LOW, kunst uit de lage landen (Nederland en België) - Succesvolle grootschalige manifestatie van kunsten uit Nederland en België. Dit festival was zeer geslaagd en wordt door Kennis als zijn mooiste prestatie beschouwd. Het succes werd mede bepaald door de samenwerking met Walter Moens voor de Vlaamse presentaties, door het feit dat de curatoren Hongaren waren en uiteraard door de hoge en bijzondere kwaliteiten van de kunsten en kunstenaars zelf.

2009 Nincs Lehetetlen - Holland Kultfeszt. Hetzelfde concept als het LOW-festival met een belangrijke rol voor de Hongaarse partners, maar door minder voorbereidingstijd kleinschaliger en ditmaal zonder de Vlamingen.

2010 EuropMania - Dit werd georganiseerd door de Europemania-organisatie en was een samenwerking van 20 Europese landen. Nederland trad namens de ambassades en culturele instituten op als coördinator. Het festival werd gehouden in Pécs, in 2010 culturele hoofdstad van Europa. De optredens door kunstenaars uit alle landen van Europa boden hedendaagse muziek gekruist met theater en subcultuur. Feitelijk werden enkel de concerten van Hongaarse bands zoals Quimby goed bezocht. Dat kan hebben gelegen aan het overaanbod van allerlei festivals in het kader van het culturele jaar. Misschien speelde het feit dat jongeren in de regio Pécs nauwelijks forinten te besteden hebben ook een rol of er is buiten Boedapest nog weinig aandacht voor wat er zich in Europa afspeelt.

Naast de manifestaties heeft Kennis het concept van kunstenaarsinitiatieven, kunst op "grassroot level" gestimuleerd. Hij werkte mee aan het recent verschenen boek over "the independent art scene of Budapest in the past 20 years" met de prachtige titel "We Are Not Ducks on a Pond, but Ships at Sea". Uiteraard nemen jonge Hongaarse kunstenaars zelf initiatieven, echter de verdere stimulans door meer gevestigde instellingen ontbreekt. Door als cultureel attaché van de Nederlandse ambassade dit wel te bieden, zijn - om de twee bekendste te noemen - Kék in Boedapest en de Nádor Galéria in Pécs bekende plaatsen geworden waar publiek uit nieuwsgierigheid naartoe komt en niet omdat de plek een gevestigde naam heeft. De recente expositie in de Nádor toonde werk van in de buurt van Pécs werkende Nederlandse kunstenaars én werk van deelnemers aan het Europees Keramisch Werkcentrum in 's Hertogenbosch. In dat Werkcentrum experimenteren kunstenaars afkomstig uit de hele wereld in 'artists in residence' programma's met keramiek. Zij ontdekken de meerwaarde en inspiratie van multiculturele samenwerking. Deze expositie in de Nádor Galéria was een mooie stap in de 'Operatie Paprika' waarvan we hopen dat deze door het vertrek van Kennis niet naar een doodlopende weg leidt, maar naar vele nieuwe en nog onbekende wegen.

Hongarije Vandaag wenst Jan Kennis veel plezier en succes in zijn nieuwe baan. We zullen over enige tijd zijn opvolger als cultureel attaché aan de Nederlandse Ambassade te Boedapest, Leo Linscheer, aan de lezers voorstellen.

>>>> Door:

Lidewijde de Smet

>>>> Foto's:  Tom de Smet