Filmrecensie: Le Grand Cahier - Het Dikke Schrift - A Nagy Füzet

Donderdag 18 september 2014 - 'Een prachtig gefilmde oorlogsmovie' - Deze Hongaarse film uit 2013 van de Hongaarse regisseur Jánosz Szász, vanaf 18 september in de Nederlandse filmhuizen te zien, toont de ontwikkeling van de jonge tweelingbroers Egyik en Másik die zichzelf trainen om sterke karakters te krijgen en zo te leren dealen met de oorlog.

De film Le Grand Cahier is gebaseerd op de bestseller Het Dikke Schrift van de Hongaarse, in 1956 naar Zwitserland gevluchte schrijfster Ágota Kristóf (overleden 2011 in Neuchâtel). Nadat zij de rechten van het boek, haar eerste in het Frans geschreven roman die in 1986 uitkwam, aan de eveneens Hongaarse Sándor Röth verkocht had, was het hem meteen duidelijk dat hij zijn favoriete regisseur János Szász zou vragen om van dit boek een alternatieve oorlogsfilm te maken, maar in dit geval dus zonder de échte oorlog.

Leven in de Heksenhoek
Het verhaal draait om de tweelingbroers Egyik en Másik (de Ene en de Andere - red.). Zoals we dat natuurlijk in alle oorlogsverhalen tegenkomen, ten tijde van de Tweede Wereldoorlog heerste er overal armoede, stierven de mensen bij bosjes en moest je moeilijke beslissingen nemen om te kunnen overleven. In de film besluit de moeder dat het voor haar twee zonen het beste is als ze voor een tijdje bij hun oma gaan wonen. De kijker wordt al snel geconfronteerd met een pijnlijk moment: hun eigen oma weet niet eens wie er voor haar deur staan. Daarna blijkt dat zij, door de dorpelingen 'de Heks' genoemd, ook helemaal geen aardig karakter te hebben. Zo laat zij bijvoorbeeld de jongens buiten slapen en pas als die hard voor haar gewerkt hebben worden ze beloond met eten. 

Egyik en Másik besluiten daarom zichzelf te harden op een wijze die zelfs volwassen mannen niet zomaar zouden doen: omdat ze beseffen hoe hard het leven kan zijn tijdens de oorlog beginnen ze hun geest, maar voornamelijk hun lichaam te trainen. Ze slaan elkaar hard en eten dagen lang niet om de honger te leren onderdrukken. Zonder dat ze vertrouwelijke banden met de bewoners in de omgeving op het platteland opbouwen, raken ze wel in aanraking met stelen en moorden en gaan dat ook zelf doen, maar door een of andere wonderlijke macht worden zij daarvoor uiteindelijk niet gestraft. De tweelingbroers hebben een zeer hechte band met elkaar, ze functioneren eigenlijk als één persoon. In opdracht van hun vader houden ze ook een dagboek bij over alles wat ze meemaken: Het Dikke Schrift, waarin alles objectief genoteerd moet staan. Hoewel ze niet zonder elkaar kunnen leven, komen zij zelf toch op het idee dat ze eigenlijk twee verschillende richtingen op moeten gaan...

Het leertraject
De trailer ziet er veelbelovend uit: een wereldberoemd boek, geweldige crew, prachtige shots, alles lijkt op z'n plaats te vallen. Maar niet alles zit zo goed in elkaar. Aan het begin van de film kom je te weten dat het verhaal zich ergens aan het begin van 1944 afspeelt. Maar dan wordt het verwarrend, de tijdlijn lijkt verder niet meer te kloppen. Het is zomer en de jongens hebben een jasje aan en kort hierna, je denkt dat er een maand voorbij is gegaan, is het opeens winters koud. Zo zijn er nog wel wat meer vreemde tijdswisselingen die, zeker de kijker die graag op de details let, nogal kunnen storen. Het verhaal strekt zich over één jaar tijd uit, maar tegelijkertijd ga je door meer dan alleen maar vier seizoenen heen. Ook heeft de film een vaag einde. Vanaf het begin zijn de broers met een zwaar leertraject bezig, hun laatste opdracht is 'de scheiding'. Maar waarom offeren de broers hun vader voor deze scheiding dan toch op, ondanks dat de oorlog al is afgelopen? De clue blijft dus in het luchtledige hangen, maar dat geeft wel ruimte voor persoonlijke interpretaties. Waarschijnlijk heeft Szász het zelfs zo bedoeld, het boek van Kristóf is namelijk deel één van een trilogie. Wie weet dat ook de andere twee delen verfilmd gaan worden.

Je vergeet dat het oorlog is
János Szász heeft voor deze productie ontzettend goed gecast. In de hoofdrol - in dit geval twéé hoofdrollen - komt het karakter van de broers, gespeeld door László en András Gyémánt, heel natuurlijk uit de verf. Het kan haast niet anders dan dat ze als tweeling in het echte leven ook zo dichtbij elkaar staan. Ook Piroska Molnár speelt de rol van strenge en afstandelijke oma, maar wel degelijk met een klein hartje, zeer geloofwaardig. Verder vullen de andere acteurs hun rol ook prima in. Je ziet de gestoorde, de verrader en ook de weldoener levensecht op het filmdoek neergezet. Het totale beeld met camerastanden en bewegingen is onvoorstelbaar goed gemaakt, alle lijnen zijn zo scherp als ze moeten zijn, elke schaduw is mooi uitgewerkt en je ziet schitterende beelden van het landschap. Alles is door Szász zó mooi uitgedacht dat ik voor een momentje helemaal vergat dat deze film zich in oorlogstijd afspeelt. Hoe dan ook, deze film is een aanrader voor iedereen mee wil kijken door de ogen van regisseur János Szász!