Corruptie inzichtelijk maken en dan aanpakken

Donderdag 5 juni 2008 - Ondernemen is een kunst en vooral in een land waarvan de cultuur in onze ogen neigt naar corruptie. Het kan je gebeuren dat je op vrijdag wordt uitgenodigd om op maandag een contract voor een opdracht te ondertekenen en op diezelfde maandag is het contract onder je neus door een ander weg gekaapt. Eind mei gaf Elzo Molenberg, hoofd van de economische sectie van de Nederlandse ambassade in Budapest, gelegenheid aan Alexa Noémi, hoofd van de Hongaarse sectie van Transparency International om de laatste gegevens over de beleving van corruptie in Hongarije te presenteren aan Nederlandse investeerders.

Na alarmsignalen van investeerders in Hongarije over onduidelijkheid en corruptie hebben meerdere westerse ambassades (waaronderCanada, Japan en de Verenigde Staten) de handen ineen geslagen en Transparency International verzocht om de corruptie in Hongarije in kaart te brengen.

Transparancy International(TI) publiceert de resultaten van het onderzoek in ruim 180 landen in de Corruption Perceptions Index (CPI), een ranglijst. Als Nederlanders zijn we niet verbaasd te horen dat binnen het Europees continent vooral Scandinavië boven aan staat met scores boven de 9, en Belarus onderaan is geëindigd. Moldavië, Oekraïne, Albanië en Rusland scoren onder de 3, wat ons nieuwsgierig maakt naar Hongarije nu ze al bijna twee decennia onafhankelijk zijn van invloeden uit deze regio van het continent. Het goede nieuws is dat ze een 5,3 als rapportcijfer ontvangen (2007), het slechte nieuws dat Hongarije de afgelopen 10 jaar niet van positie op de ranglijst is verschoven. Dat is uiteraard relatief en afhankelijk van bewegingen in de index door andere landen. Wel maakt het ons nieuwsgierig naar resultaten van onderzoek naar waar corruptie mogelijkerwijs meetbaar is en wat (en of) Hongaren van plan zijn te veranderen.

TI onderzoekt de beleving van corruptie binnen fundamenten van de samenleving als de rechterlijke macht, overheid, publieke sector, media en economie. TI Hongarije bestaat sinds 2006 en legt haar prioriteiten als volgt: 1) de financiering van verkiezingscampagnes en politieke partijen, 2) het creëren van bewustzijn bij burgers, overheid, politiek en bedrijfsleven, 3) het stimuleren van transparantie binnen de rechterlijke macht en haar ondersteunende diensten.

Het eerste blijkt een gevoelig punt, ook tijdens de discussie na de presentatie waar een Hongaar duidelijk uitlegt dat partijcampagnes een vastgesteld budget hebben maar dat iedere partij om te kunnen functioneren nu eenmaal geld nodig heeft en niet alleen van de staatskas kan leven. Tja, als we denken aan Rita Verdonk en haar voor Nederland nieuwe manier van financieren van een politieke beweging en als we denken aan het Amerikaanse verkiezingscircus dan kun je je afvragen hoe relevant dit agendapunt is voor het verbeteren van een landelijk imago van corruptie. Voor TI Hongarije is dit zeer belangrijk omdat "het goede voorbeeld geven" boven aan de lijst van acties staat om de cultuur te veranderen. Niet zo vreemd voor een voormalig communistisch land waar voorheen de politieke elite het tegenovergestelde deed. Daarmee belanden we direct bij de tweede doelstellingvan TI Hongarije, als volgt geformuleerd in hun actieplan voor 2008 en 2009: " Het veranderen van de mentaliteit van de Hongaren is een uitdaging voor de lange termijn maar is noodzakelijk om de culturele wortels van corruptie aan te pakken". 

Jammer genoeg worden er tijdens en na de presentatie weinig woorden besteed aan hoe dat dan wordt gedaan en - wellicht nog belangrijker - of dit eigenlijk noodzakelijk is. Ja, natuurlijk moet corruptie de wereld uit om helder met elkaar zaken te kunnen doen. Daarmee stimuleer je de economie van een gehele samenleving in plaats van enkel haar elite te verrijken. Bovendien wordt duidelijk uit de onderzoeken van TI dat er een meetbare samenhang is tussen corruptie en armoede. Het verbeteren van welvaart in een samenleving vermindert de vanzelfsprekendheid van corrupt handelen.

Voor TI Hongarije heeft een omslag in het transparant handelen van politici en de verandering van de Hongaarse mentaliteit de hoogste prioriteit.  Dit doen ze met meer dan enkel onderzoek. Samen met Freedom House Europe en Perspective Institutehebben ze een media campagne gelanceerd: creatieve affiches die mogelijke corruptie in de partijfinanciering aan de kaak stellen, de media bestoken om gratis ruimte te bieden aan politieke advertenties, via het internet burgers vragen om steun te betuigen voor verandering in de partij financiering en belangengroepen voor de culturele omslag interesseren. Het wachten is nu op de journalistiek waar corruptie vooralsnog geen item is.
Tenslotte is het aardig om te vermelden dat TI Hongarije het volgende met stip noteert om tot mogelijke oplossingen van corruptie te komen: "Het gebrek aan gedragscodes en bescherming van klokkenluiders." Iets om dezer dagen als Nederlander even bij stil te staan?

Volgende week zal Transparancy International Hongarije de aandacht van de politiek naar het bedrijfsleven verleggen. De omgang met tenders en de huidige wijze waarop binnen Europa zaken worden aanbesteed zullen daarbij zeker aan de orde komen. Nu heeft de bureaucratie volop grip gekregen op deze in principe heldere en integere manier van zaken doen. En was dat nu niet precies waar juist Hongaren meester in waren geworden, de bureaucratie omzeilen?

>>>> Auteur	Lidewijde de Smet
>>>> Foto's	Tom de Smet