Ursul de Geer met Márai in Boedapest

Maandag 23 mei 2011 - Recent heeft Ursul de Geer, op piano begeleid door Jacob Boogaart, een serie zeer succesvolle 'toneelvertellingen' in diverse Nederlandse theaters afgesloten. Op initiatief van Jaap Scholten heeft de Nederlandse Vereniging Ursul en Jacob bereid gevonden deze vertelling eenmalig in Boedapest op te voeren.

Boedapest - Zijn eerste kennismaking met de Hongaarse cultuur, had Ursul de Geer in 1956 met 'Mihály', een Hongaarse vluchteling. "Zijn achternaam weet ik niet eens. Ik heb ooit een poging gedaan met hem in contact te komen, maar ik weet niet eens of hij nog wel in leven is" steekt Ursul van wal, wanneer ik hem vraag naar zijn band met Hongarije. "Mihály was zeker 15 jaar ouder dan ik. Ruikend naar knoflook; gevochten tegen de Russen en zo'n getraind lichaam dat wij, kinderen, op zijn buik mochten springen. Hij introduceerde ons in de Hongaarse cultuur. Dat wekte bij mij de interesse om 'een keer' Hongarije te bezoeken."

Het zal zo rond '62 zijn geweest dat Ursul daadwerkelijk Hongarije bezocht. "Samen met onder andere Bram Vermeulen deden we mee aan het Europese jeugdkampioenschap volleybal. Er waren daar een piano en een gitaar waarmee we Elvis- en Beatlesliedjes zongen. We hadden enorm veel plezier, behalve de 'man van de Partij' die ons verbood nog te zingen. De laatste ronde vond plaats in Boedapest. We speelden daarin niet meer mee, maar toch was het voor ons één groot feest! In Boedapest zag ik ook voor het eerst mannen rond een schaakbord in het zwembad. Schaken in het water, dat vond ik geweldig om te zien!"

Openhartig vervolgt Ursul zijn verhaal, dat terugkomt in de voorstelling. "Dit hele interview wordt overbodig door 'Bekentenissen' waarin ik het leven van Sandor Márai vermeng met mijn eigen leven", lacht Ursul hartelijk. "Bepaalde boeken hebben in een bepaalde periode een enorme inpact. Nu is dat 'Nachttrein naar Lissabon' van Pascal Mercier dat ik bewerk voor een solo en voor tien spelers. Eerder waren dat Kundera en Yourcenar. De werken van Márai vormen ook zo'n mijlpaal in mijn carrière. Ik hield me in de tijd dat ik dit boek las, zo eind jaren '90, nog slechts in de marge bezig met toneel. Door 'Gloed' ben ik terug gekeerd. Dat boek betekende een totale kentering voor mij. Mijn huwelijk liep stuk. Het werk bij de televisie verdroeg ik niet meer helemaal. Maar met 'Gloed' keerde ik terug naar mijn oude liefde." Want hoewel Ursul zich vanaf zijn studententijd bezig hield met toneel, diverse rollen had bij toneelgezelschap de Nieuwe Komedie en later bij Toneelgroep Centrum en Persona en onder meer Roza vertrekt, De Misdaden van Vautrin, Leven van Galilei en Gust regisseerde voor theater, kende men hem toch vooral van televisie. "Met verbazing keken de jonge theaterdirecteurs naar 'die man van tv'. Maar ik wíst gewoon dat ik dit boek op het podium moest brengen. Sterker nog, ik was ervan overtuigd dat ik de enige was die dat boek op het toneel kon brengen. 104 keer gespeeld voor een uitverkochte zaal en de publieksprijs! Ik deed iets waar ik nooit van gedroomd had! Márai heeft mij geplaatst op de bovenste tree van 't toneel."

In Ursul zijn stem klinkt nog steeds de herkenning, bewondering en vooral érkenning door, als hij verhaalt van zijn kennismaking met Márai. "Ik raakte verslaafd aan Márai. Ik ben een hele periode ondergedompeld geweest in hem. Díe herkenning..., die zielsverwantschap..., héél mijn lichaam trilde mee. het sloot aan bij mijn gedachtenwereld. Vriendschap. Liefde. Als die liefde over is. Gevoelens die ik zou willen verwoorden. Maar ik ben géén schrijver. Zo mooi verwoord! Dát grijpt mij bij de strot. Het mooie van mijn vak is dat ik er dan iets mee kan."

En dat 'deed' Ursul: tussen 'Gloed' en 'Bekentenissen' bracht hij ook 'Kentering van een huwelijk' & 'De gravin van Parma' van Márai op de planken. De grote aantrekkingskracht verbaasde hem niet. "Márai is een schrijver uit de eerste helft van de vorige eeuw, maar hij is zo up-to-date. Wat hij beschrijft is zo universeel; van alle tijden. Het is een soort verlangen naar een samenleving waarin iedereen wist welke plek hij in nam. Waar alle wegen al bewandeld waren. Die gemeenschap is totaal verdwenen. Die hele manier van omgaan met elkaar. Márai zag een stijl van leven afbrokkelen. Hij zag een land waarin de mensen ooit met alle neuzen dezelfde kant opkeken, verdwijnen. Dat verlangen om terug te keren naar vervlogen tijden, die melancholie, wordt vooral herkend door ouderen. Maar ook de jongeren die ik na een voorstelling wel eens aanspreek herkennen de transitie. Ons leven is na 2000 óók totaal omgedraaid. Alles is anders. Het is nu 'ieder voor zich en god voor ons allen'. De oude moraal verdwijnt. Een bepaalde lévensvorm verdwijnt. Márai zegt dat zó mooi."

De liefde voor Márai is niet over, maar een nieuwe toneelbewerking ligt niet voor de hand. "Als er iets nieuws van Márai in vertaling komt, dan lees ik dat meteen. Maar de grote hype voor Márai is wel over denk ik. We hebben vorig jaar mei de Márai marathon gehad met Hongaars eten & drinken tussen door. Van 14.30 tot 22.30 uur werden de mensen overgoten met Márai. Het weer was prachtig en in het begin liep 't helemaal niet. Ik hield mijn hart vast. Uiteindelijk werden het fantastische voorstellingen. Het publiek vond het geweldig. Ik heb 'n prachtige maand lang met 100 veren in mijn achterste rondgelopen!"

Ursul is blij met zijn aanstaande optreden in Boedapest. "In Stuttgart hebben we met veel succes Márai opgevoerd, in het Duits. Zo had ik ook graag 'de Kentering' willen spelen in Boedapest in het Nederlands, door Nederlandse acteurs met boventitels in het Engels of zelfs in het Hongaars. Dat is helaas niet door gegaan. Dat ik dan nu 'Bekentenissen' kan spelen in Boedapest vind ik geweldig leuk. Ik ben benieuwd naar wat voor Nederlanders er in Boedapest leven en naar de voorstelling komen kijken."

Wel Ursul, ik in ieder gevál! Hartelijk bedankt voor het interview, waar ik enorm van genoten heb en tot de 28ste!