Het Hongaarse onderwijssysteem

Vrijdag 7 mei 2010 - Afgelopen weekend waren overal in het land netjes geklede mensen te zien met grote vrolijk gekleurde bossen bloemen, waarin soms ook cadeautjes waren gestopt, in de handen. Dit was ter gelegenheid van de feestelijke optocht en het afscheidsfeest (ballagás), waarmee het laatste jaar van de middelbare school traditioneel wordt afgesloten. Deze ceremonie betekent voor de leerlingen van het laatste jaar ook het begin van een vermoeiende en inspannende periode: begin deze week zijn de eindexamens begonnen.

De examens lopen nog door tot eind juni. Iedereen is natuurlijk flink aan het duimen voor elkaar, wie gaat er slagen en wie niet? Maar welk onderwijs hebben deze leerlingen eigenlijk achter de rug? Hoe zit het Hongaarse onderwijs in elkaar?

Basisonderwijs

De leerplicht in Hongarije houdt in dat ouders de wettelijke verplichting hebben om hun kinderen in de leeftijd vanaf hun vijfde tot zestiende onderwijs te laten volgen. In Nederland kan de leerplicht tot achttien jaar duren, afhankelijk van de datum wanneer de leerling begint met naar school te gaan. In Hongarije begint een deel van de kinderen de basisschool in de leeftijd van zeven jaar.

Steeds meer ouders besluiten hun kinderen onder drie jaar in een kinderdagverblijf of crèche (bölcsöde) te plaatsen. Vanaf de leeftijd van drie jaar kunnen de kinderen naar de kleuterschool (óvoda), waar ze niet alleen spelen, maar in het laatste jaar ook „lessen" krijgen om zich op de basisschool voor te bereiden. Als kinderen de leeftijd van zes jaar hebben bereikt, gaan zij naar de basisschool (általános iskola), die 4, 6 of 8 jaar kan duren, afhankelijk van wanneer de leerling naar het voortgezet onderwijs wil overstappen.

Net als in Nederland telt een schoolweek in Hongarije vijf dagen en de lessen nemen 45 minuten in beslag. Naast de zomervakantie, die 10 tot 11 weken duurt, zijn er drie kortere schoolvakanties: najaars-, winter- en voorjaarsvakantie. Een schooljaar is in twee semesters verdeeld: aan het eind van elk semester krijgen de leerlingen een rapport. In de eerste vier klassen worden de leerprestaties van de kinderen niet met cijfers gewaardeerd, maar met een schriftelijke beoordeling. Vanaf het eind van het vierde schooljaar krijgen de leerlingen echter cijfers op een schaal van 1 tot 5, waarbij 5 de hoogste waardering ('uitstekend') is.

Voortgezet onderwijs

Er zijn drie vormen van voortgezet onderwijs: één type algemeen voortgezet onderwijs (gimnázium), en twee soorten beroepsgericht onderwijs, waar de leerlingen voor een bepaald beroep worden opgeleid (szakközépiskola, szakiskola). Het gimnázium in Hongarije is dus vergelijkbaar met zowel het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo= gymnasium/atheneum) als het hoger algemeen voortgezet onderwijs (havo) in Nederland. De szakközépiskola en szakiskola zijn vergelijkbaar met het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo). Het Hongaarse systeem kent geen begrippen als 'brugjaar' en 'brugklas'.

Het algemeen voortgezet onderwijs duurt 4, 6 of 8 jaar. Aan het eind van het laatste schooljaar moeten eindexamens worden afgelegd in de vakken die door de leerlingen eerder gekozen zijn, zoals Hongaarse taal en literatuur, wiskunde, geschiedenis, vreemde talen of andere vakken. Na de herziening van het eindexamenstelsel in 2005 zijn er nu twee vormen van eindexamens: het eindexamen op lager niveau (középszintű érettségi) en het eindexamen op hoger niveau (emeltszintű érettségi). Leerlingen die aan een hogeschool (főiskola) of een universiteit (egyetem) willen studeren, hoeven niet langer zoals vroeger een toelatingsexamens in bepaalde vakken af te leggen, maar moeten eindexamens op het hoger niveau afleggen waarvoor ze volgens een ingewikkelde berekeningsmethode een punt krijgen. Als zij daarmee voldoende punten hebben behaald om toegelaten worden tot de universiteit of hogeschool waarvoor ze zich hebben ingeschreven, dan kunnen ze hun universitaire studie of hogere opleiding vanaf september beginnen. In Hongarije wordt het systeem van loting niet gebruikt in de selectieprocedure.

Hoger onderwijs

Ook de opbouw van het hoger onderwijs is in de laatste jaren ingrijpend gewijzigd door de invoering van het bachelor-masterstelsel, net zoals in Nederland. In plaats van het homogene, niet-verdeelde onderwijs (universiteit 4-6 jaar, hogeschool 3-4 jaar) vinden we nu een 3- tot 4-jarige basisopleiding (bachelor, BA), waarvan het eindexamen tevens toelatingsexamen is voor de masteropleiding (MA). De masteropleiding neemt 1 tot 2 jaar in beslag (bij een lerarenopleiding 2,5 jaar) waarna nog een 3-jarige promotieopleiding (doctor, PhD) kan volgen. Aan de medische universiteiten en de juridische faculteiten is het oude eenheidssysteem echter blijven bestaan.