En, mogen we in Hongarije nog wel roken?

Vrijdag 4 juli 2008 - Het hangt er vanaf waar en met wie je bent. In tegenstelling tot Nederland waar in café’s en restaurants nu een algemeen rookverbod geldt, zijn in Hongarije de regels onduidelijk en niet overal hetzelfde. Hoewel je snel de indruk zou kunnen krijgen dat je overal maar raak kunt paffen, is het in plaats van ongestoord rookwolkjes uitblazen vaak ook opletten geblazen.

Rokende controleur
Wie regelmatig in Hongarije per trein reist weet dat de MÁV (Hongaarse spoorwegmaatschappij) nog steeds kaartjes voor rookwagons verkoopt. Soms biedt een bepaalde trein deze luxe niet. Dan kun je er donder op zeggen dat er in al de coupés en gangen gerookt wordt. Vaak geldt voor de hele trein een rookverbod, ook voor de halletjes bij de toiletten. Maar de strengheid waarmee dat verbod wordt toegepast is geheel afhankelijk van de kaartjes-controleur. Steekt hij er eentje op dan weet je dat je goed zit als je wilt roken. De timing van het tijdelijk opheffen van dit verbod is echter lastig te bepalen. Eerst moet een van de reizigers een sigaret durven opsteken, dan is het afwachten of de controleur met een wijze blik uit het raam komt meegenieten of dat hij je op de bon slingert. Mijn ervaring is dat vrouwelijke controleurs 100% de regels handhaven, dat maakt het tenminste een beetje overzichtelijk.

Prullen-asbak
Romantische tijden van de Oriënt Express herleven op de oude stations in de grote steden. De fatsoenlijke beschaving van de burgerij plaatste fraai vormgegeven prullenbakken op de stations, met bijbehorende asbakken. Het stijlvolle logo van de MÁV siert het kleine asbakje aan de gietijzeren Art-Deco mand. Even stijlvol, maar inmiddels verroest, zijn de afvalemmers uit de naoorlogse decennia, met kommetje voor de as. De openbare ruimte - zowel steden en dorpen - wordt gesierd door deze combinaties van afvalbak en asbak. Deze prullen-asbakken worden ook echt gebruikt. Je ziet maar weinig peuken op straat. Incidenteel, als de asbak niet op tijd is schoon gemaakt, kun je wel eens een peuk in de goot ontdekken. Wanneer de huidige roker op moderne vormgeving getrakteerd wordt kan het zijn dat hij de weg kwijt raakt. Zo ook bij het Millennaris in Boedapest, een groot complex van industrieel erfgoed dat een culturele herbestemming heeft gekregen. Daar hoort natuurlijk een bij met nieuw design van de prullen-asbak. De strakke roestvrijstalen asbak-palen hier hebben wel wat weg van de andere ijzeren palen die her en der het terrein afbakenen. Bovenin de stalen pijp zit een kleine holte die je uitnodigt om je sigaret in uit te drukken. Het verschil tussen dit industrieel materiaal en moderne vormgeving is vaak moeilijk te onderscheiden voor de asbak-zoeker. Overigens zijn er overal, ook in de buurt van deze asbak-palen, stickers met ‘verboden te roken' geplakt.

Asbak als middel tegen roken
Meer en meer ontdek ik dat van veel prullen-asbakken het asbakje wordt gestolen of verwijderd. Het is mij niet duidelijk of de vandalen verzamelaars zijn of uitvoerders van een locale overheidsopdracht. De met een open wond verminkte prullenbakken gapen je in al hun vergane glorie verdrietig aan. Gelukkig heeft de commercie zoals altijd en overal hier een oplossing voor gevonden. Een nieuwe, dunne maar nette en fris geschilderde paal met een piepklein asbakje ernaast gemonteerd, wordt daar voor rokers geplaatst door Nicorette. Waar de MÁV tot in het kleinste detail haar prullen-asbak stijlvol versierde, schreeuwt Nicorette hier met een reclame vele malen groter dan de asbak zelf, dat het nu toch echt de tijd is om te stoppen. Lekker verwarrend deze tweeslachtigheid.

Peuken op de vloer
Mag je nu eigenlijk nog roken op straat als je al die mooie asbakken ziet? Nee, niet overal. Dat wil zeggen dat de regels door de locale overheid worden bepaald. In Kaposvár bijvoorbeeld kun je bij overtreding, het op straat gooien van een peuk, rekenen op een boete van 5000 forint. Boete of geen boete, het wordt al snel als ordinair gezien om op straat te roken. In een van de nog zeldzame asbakken bij een groot winkelcomplex in Kaposvár is zelfs geen peuk te ontdekken. In Hongarije geldt geen algemeen rookverbod voor de horeca. Toch zie je steeds vaker dat uitbaters van cafés of restaurants - zelfs in kleine dorpjes - rokers naar het terras sturen. Wanneer je binnen geen asbakken op de tafeltjes ziet staan dan kan dat drie dingen betekenen: naar buiten met die sigaret, even een asbak vragen, de vloer gebruiken. Dat laatste is overigens nog wel eens de gewoonte bij mensen thuis. Liever dan een volle asbak op tafel, waar je immers ook aan eet en drinkt, veeg je 's avonds even de vloer. Dat moet toch gebeuren. Bovendien, je zet je schoenen toch niet ook op tafel?

Bezempje mee
De Nederlandse roker kan in Hongarije op meer plaatsen terecht dan in eigen land. Het aanbod aan sigaretten is ook zeer gevarieerd en laag in prijs. Het duurst zijn de wereldmerken. Hongaarse sigaretten zijn voor Nederlandse begrippen goedkoop. Bij echt héél spotgoedkope sigaretten weet je zeker dat je te maken hebt met illegale import uit de Oekraïne. Hongaren roken bij voorkeur extra lange sigaretten. Extra korte zijn overigens nog verkrijgbaar aan de grens met Slowakije. Als de Hollandse shag al verkrijgbaar is, dan is het van inferieure kwaliteit. De lucht van een sigaar heb ik echter lang niet meer geroken, nergens. Wellicht duikt die binnenkort op in trendy clubs. Mocht je er toch een willen roken, zorg dan in ieder geval dat je ergens in de buurt een prullen-asbak ziet en gebruik die ook. Of neem steeds een bezempje mee om je eigen as en peuken op te vegen.

>>>> Auteur	Lidewijde de Smet
>>>> Foto's	Lidewijde de Smet en Jan van Kuijk