Het Poolse en Hongaarse volk: twee handen onder één deken?

Donderdag 3 mei 2012 - Wie gelooft in dit soort dingen, ontkomt niet aan de indruk dat er tussen de volkeren van Hongarije en Polen een speciaal soort vriendschapsband bestaat. Een vriendschap zo hecht, langdurig en diepgaand, dat er in 2007 zelfs een officiële Hongaars-Poolse vriendschapsdag bij is gekomen, te houden op 23 maart en in beide landen. En nee, deze 'feestdag' is niet afkomstig uit het rechts-nationalistische kamp, maar werd ingevoerd door Ferenc Gyúrcsány van de MSZP.

Op de nationale feestdag 15 maart waren 'de Polen' er in Boedapest ook weer bij, tijdens de grote solidariteitsbetuiging aan de Fidesz-regering. Wat voor Polen zijn dat toch? En hoe zit dat met die vriendschap?

Wisselende contacten

Tussen volkeren onderling kan de sympathie vreemd lopen. Kijk maar eens naar de Nederlanders. Nog maar acht, negen grootvaders geleden voerden de Hollanders tachtig jaar lang oorlog tegen de Spanjaarden. Mensen werden geboren en stierven als grootmoeder zonder dat ze ooit in vrede hadden geleefd. Staat daar nog wel eens iemand bij stil? Wat later waren het die kale Fransen die jarenlang met hun tentakels in 's Marjanneke's strooppotje zaten. Hoor je ook niemand meer over. Integendeel: waar geven we tegenwoordig het liefst onze vakantie-euro's uit? Ja, dat dacht ik ook, maar het is nog eigenaardiger! Geen land is zo populair als vakantiebestemming als Duitsland.

Dus slechte ervaringen worden snel vergeten, soms. En dat kan heel gezond zijn. Andersom is het pijnlijker. Want wie hebben ons ook al weer van diezelfde Duitsers gered? Canadezen bijvoorbeeld? Die knuppelen tegenwoordig toch zeehondjes? De Polen? Ook al fout geworden. Deze bevrijders van onder meer Terneuzen, Breda, Emmen, Coevorden, Veendam en Stadskanaal verdienen nu hun sporen als illegale baantjespikkers die erbij gelapt dienen te worden.

Polen en Hongarije in vroeger tijden

Polen. Nu eens een groot rijk, dan weer bijna van de aardbodem verdwenen. Zo leerde het Poolse volk door de eeuwen hun vrienden waarschijnlijk wel kennen. Waaronder dus ook de Hongaren, schijnbaar.

Huis-tuin-en-keuken-krijgskunde leert ons dat de buren van onze buren makkelijk onze vrienden kunnen worden. Zo zal het ook met Polen en Hongarije gegaan zijn, als het ging om het gezamenlijk in de tang houden van bijvoorbeeld de Slowaken of de Roethenen. Samenwerking werd al volop bestendigd tijdens de Árpád-dynastie, in de vorm van gemengde huwelijken en zelfs met een Poolse knokploeg voor opstandige troonpretendent Géza I. Ten tijde van de Anjou-dynastie werd de wisselwerking nog intensiever en moest het op route tussen Krakow en Visegrád / Buda een komen en gaan zijn geweest van de prinsesjes.

Eén vlag

Polen en Hongarije kwamen ook nog eens twee keer onder één vlag. Eerst kon in de veertiende eeuw de Hongaarse Lajos I, bij gebrek aan een mannelijke Poolse spruit, twaalf jaar lang ook koning van Polen worden. Een eeuw later overkwam Ulászló I hetzelfde, alleen duurde dat wat minder lang. Zo waren het na de Árpád-dynastie, als het om de heerschappij van Hongarije ging, de Jagelliaanse (Poolse) en de Habsburgse koningshuizen die voortdurend stuivertje wisselden. Koningen met Poolse antecedenten waren hierbij iets beter vertegenwoordigd: Úlászló, Lajos II, Úlászló II, tegenover Albert en László V. Niet zo verwonderlijk dat de populaire Mátyás (koning van 1458-1490) - en in die periode de enige koning van echte Ungarische bodem - tegen zowel de Polen als de Habsburgers zijn troon diende te beveiligen. Evenwel kwam ook hieraan een einde, zoals aan alles een einde kwam, met de slag bij Mohács (1526).

Het duurde bijna anderhalve eeuw voordat de Turken in Hongarije eindelijk aftaaiden. Het kleine zusje Hongarije werd door suikeroompje Oostenrijk in een vuig gelegenheidshuwelijk gestrikt en halfbroer Polen had het nakijken. Vanaf dat moment was, wat Hongarije betreft, de rol van de Polen op hoog niveau vrijwel uitgespeeld. Nu en dan werd nog eens een afvallige keizerlijke onderdaan ontvangen en bijgestaan, zoals de opstandeling (en protestant!) Rákóczi II tegen het einde van de achttiende eeuw. Door de eeuwen heen bleef zo hier en daar sprake van samenwerking, waarbij het behouden of vaker nog verwerven van de onafhankelijkheid van één der beide volkeren hoog in het vaandel placht te staan. Het waren de Poolse generaals Józef Wysocki, Henryk Dembiński en vooral Józef Bem die tijdens de Hongaarse opstand (1848-49) de studenten en andere koffieleuters naar het slagveld leidden. Hun hulp mocht niet baten, maar het delen van een lijdensweg, - of dat nu executie, gevangenisstraf of verbanning betekent, is natuurlijk ook een vorm van lotsverbintenis.

Oproer in de marge

En zo zien we dat de geschiedenis van Hongarije en Polen in grote golven gelijk op leek te gaan, of neer, liever gezegd. Op de kaart van Europa raakte Hongarije steeds meer bekneld in de Dubbel-monarchie en het was een kwestie van tijd voordat die zou gaan imploderen. Polen (welk Polen?), klampte zich verbeten vast aan de overgebleven rafels na voor de zoveelste keer door de Habsburgers, de Russen en de Duitsers te zijn versnipperd tot vooral de Tweede Wereldoorlog beide landen voor eens en voor altijd inprentte dat het in deze wereld niet meer om hun problemen draait. Integendeel zelfs.

Het duurde bijna een halve eeuw voordat (een deel van) de socialisten in Hongarije eindelijk aftaaiden. De (oude) dissidenten en wijze mannen en vrouwen van de nieuwe MDF-partij jongleerden met de (jonge) sinaasappels van de nieuwe Fidesz-partij, maar ook het christelijk geloof kreeg weer lucht. De Poolse paus Johannes Paulus II begon een laatste kruistocht en deed daarbij ook Hongarije aan, in 1991 en in 1996. In de hoofden galmde de oude strofe in twee talen: Hongaren en Polen vrienden voor altijd!

Het lidmaatschap van de Europese Unie werd een verhaal op zich, met ups en downs en voor- en nadelen. En met de jaren smolten de elementen dissident (anti-socialistisch) en wijs, jong en christelijk samen in één onoverwinnelijk amalgaam dat tegenwoordig nog steeds Fidesz heet. Dan duiken er ineens weer de Polen op, die meelopen in "onze" demonstraties. Voor een autarkisch centraal Europa, tegen Neelie Kroes, voor christelijke waarden, tegen de euro, voor het aftaaien van het IMF en tegen de uit Slowakije geїmporteerde rotte hammen.

Wij-zij gevoel

Er zijn genoeg historische redenen voor een vriendschapband, al weten we dat historie op zich niet genoeg is. Historische en vriendschappelijke banden moet je onderhouden, idealiter met elkaar verweven. Met lotsverbintenis en met dat specifieke wij-zij gevoel dat aan iedere voetbalfan, anonieme alcoholist en kerkganger gevoeglijk bekend is. Het bestaat en je kunt het koesteren, al blijft het natuurlijk arbitrair. Zoiets moet de Gazeta Polska, het Poolse weekblad dat de oproep plaatste om in Boedapest te gaan demonstreren, ook in de gaten hebben gehad. Hun oproep heeft naar schatting twee- tot vijfduizend Polen op de been gebracht, compleet met extra treinen, technische instructies en een programma in het Pools. En met de waarschuwing dat waarschijnlijk niet iedereen in Hongarije de komst van de Polen een even goed idee zou vinden.

Afgezien van wat pamfletten van de oppositie, dat de Polen voor de gek zijn gehouden en dat Viktor Orbán hun steun niet verdient, is het gelukkig niet tot problemen en 'provocateurs' gekomen.

Want al blijft het een raar gebaar om met de regering van een ander land te gaan zitten sympathiseren tegen de grote boze buitenwereld, het is zonder meer toe te juichen dat de Polen nu eindelijk eens naar Hongarije op vakantie komen.

Foto: J. Palacinka