Hongarije en de Joden, samen aan een nieuw hoofdstuk ?

Vrijdag 1 februari 2013 - 'We zijn onze excuses aan de slachtoffers verschuldigd, omdat de Hongaarse staat medeschuldig was aan de Holocaust. Op twee manieren schuldig: als eerste omdat we onze burgers niet beschermd hebben tegen uitroeing, en ten tweede omdat de staat geholpen heeft en de middelen schiep voor de genocide'. In 2014 zal in Hongarije herdacht worden dat daar zeventig jaar geleden de Holocaust begon. Op 17 januari dit jaar werd een comité opgericht om het herdenkingsjaar voor te bereiden. Voorzitter János Lázár, staatsecretaris van het Kantoor van de Premier, sprak op die dag de bovenstaande woorden.

Dit comité kwam er op initiatief van de regering, en minister Zoltán Balog, voormalig minister en premier Péter Boross, het hoofd van de Academie van Wetenschappen József Pálinkás, de voorzitter van de Federatie van Joodse Gemeenschappen Péter Feldmájer en de ambassadeurs van Duitsland, Oostenrijk, Israël en de Verenigde Staten hebben daarin zitting.

Hongaarse ministers, staatssecretarissen en premier Viktor Orbán buitelen nu sinds een paar weken over elkaar heen om de mooiste woorden van spijt en hoop uit te spreken. Overleg vond al plaats met het Europese Joodse Parlement, met de Internationale Parlementaire Coalitie tegen Antisemitisme en met de Hongaars-Joodse organisaties. De wereld luistert mee, want deze kentering in de houding van Hongarije ten opzichte van de Holocaust komt als een verrassing. Hongarije is immers toch een antisemitisch land? In Hongarije is er toch een van de meest extreem-rechtse partijen van Europa in het parlement vertegenwoordigd? En de Hongaarse regering dweept toch ook zo met het Horthy regime? Hoe kan het dan dat Hongarije ineens schuld bekend en scholingsprogramma's aan het opzetten is om kinderen en jongeren bewust te maken van die collectieve schuld?

Druk vanuit de Verenigde Staten, Israël en de Europese Unie zal er zeker mee te maken hebben, en dat 2014 behalve herdenkingsjaar ook een verkiezingsjaar is en dat de regeringspartij Fidesz dan een steuntje in de rug gebruiken kan, dat weten we ook. Maar al te cynisch mogen we nu niet zijn. Al is het laat, en met een vreemde, zelfs ongepaste koppeling door premier Orbán aan het trauma van het communisme en de verwerking daarvan, Hongarije bekent nu toch wel schuld. Dat is door geen enkele voorgaande regering zo gedaan. De antisemitische uitspraken van parlementsleden tegen Joden en tegen Israël, de demonstraties van de Jobbik en de Hongaarse Garde, de vele grafschendingen en de agressie tegen Joden op straat, het werd er in de laatste jaren in Hongarije niet vrolijker op. De politiek hield zich het liefst afzijdig. Maar nu lijkt het tij dan toch te keren. Noodgedwongen of niet, het pijnlijke proces is begonnen. Zonder slag of stoot en politieke draaikonterij zal het niet gaan. Maar de wereld kijkt en luistert mee, dus Hongarije kan niet meer terug. De in het openbaar gesproken woorden liggen vast op papier.

Volgende week, op 6 februari, houdt de Hongaarse András Kovács, professor voor Joodse Studies aan de Central European University in Boedapest, een lezing in Amsterdam. Het Menasseh ben Israel Instituut organiseert deze avond in De Balie onder de titel Difficult Pasts: Historical and Political Debates on the Hungarian Holocaust and the Roads Leading to it. In de aankondiging op hun website is het volgende te lezen:

'De nieuwe grondwet van de Hongaarse nationalistische regering van president Orbán ontkent expliciet dat Hongarije medeverantwoordelijkheid draagt voor de moord op 600.000 Hongaarse joden tijdens de Holocaust. Deze stellingname is het resultaat van een nationalistische opleving in Hongarije die de terugkeer ziet van veel vooroorlogse nationalistische sentimenten. András Kovács, een groot expert op het gebied van Hongaars antisemitisme, zal spreken over de historische wortels van de visies die tot dergelijke omgang met het eigen verleden hebben geleid.'

Maar er is misschien een lichtpuntje, János Lázár sprak voor het comité namelijk ook nog deze woorden: 'We hebben niet twee verschillende geschiedenisboeken, maar één gezamenlijk Hongaars geschiedenisboek. Het verleden onder ogen zien, dat betekent dat de plicht tot herinneren en het voorkomen van vergeten verankert moeten worden in de wet. De vraag om vergeving moet deel zijn van de nationale identiteit.'

Meer informatie over de lezing in De Balie Amsterdam op 6 februari:

>>>> MBII.nl

Twee berichten die op 1 februari en 31 januari verschenen in het Nederlands:

>>>> AD.nl - Hongaar veroordeeld voor ontkenning Holocaust

>>>> E.J. Bron - Hongaarse Joden verhuizen naar Oostenrijk

>>>> Tom de Smet