Op wereldreis in Boedapest

Donderdag 12 december 2013 - Het verzamelen van postzegels klinkt niet echt spannend, maar als je je een keertje laat rondleiden in het Postzegelmuseum in Boedapest dan snap je dat het niet alleen iets is voor oudere heren met de loep en het pincet in de aanslag. Een bezoekje aan dit museum is als een reis door de tijd. Hier zie je niet alleen zeldzame topstukken met een enorme geldwaarde, maar krijg je ook een kleurrijk beeld van de wereldgeschiedenis sinds het ontstaan van de allereerste postzegel.

In 1930 werd het museum opgericht in het gebouw van de Koninklijke Hongaarse Post (de huidige Magyar Posta Zrt.) aan de Krisztina körút in Buda en in 1939 verhuisde het naar een nieuw pand in Pest. De inrichting is bijna nog net zo als toen het door architect Gyula Rimanóczy ontworpen werd. Zo ook de hal en het trappenhuis die zijn bekleed met wandtegels geïnspireerd op de vorm van postzegels, inclusief kartelrandje, van de keramiekfabriek Zsolnay. Hoewel de grote zaal in eerste instantie leeg lijkt, zitten er in de wandkasten 3200 lijsten verborgen die je er aan een koperen handgreep uit kunt trekken. In deze zaal alleen al zou je ruim 500.000 postzegels kunnen bekijken, maar dat trekt natuurlijk niemand. De totale verzameling van het museum bevat op dit moment 13,5 miljoen postzegels...

Met de klok mee wandel je na binnenkomst eerst langs Hongarije en dan via Europa naar de andere werelddelen. Bij elke kast zijn de landen vermeld en genummerd en zo kun je naar eigen keuze de lijsten uit de wand trekken. Maar om jezelf een beetje richting te geven kun je ook gebruik maken van een door het museum uitgezette route die in meerdere talen op papier te verkijgen is, of op afspraak een Engelstalige rondleiding volgen. Alle mogelijke thema's zijn overal ter wereld wel ergens in postzegels vastgelegd. Sommige zijn protserig of zwaar nationalistisch, andere juist vertederend sober zoals de eerste zegels uit Oeganda. Die werden op een typemachine gemaakt en de waarde die erop staat geeft het aantal schelpen weer, ze hadden toen nog geen eigen munteenheid.

Tegen het midden van de negentiende eeuw brachten steeds meer landen hun eerste eigen postzegel uit, maar Hongarije moest het doen met die van Oostenrijk. Tot de revolutie uitbrak in maart 1948 en er vrij snel een ontwerp gemaakt werd door de kunstenaar Mór Than (foto rechts). De revolutie werd echter gebroken en het ontwerp is nooit uitgevoerd. In 1871 kwam er wel een 'eigen' Hongaarse postzegel, maar omdat het land onderdeel uitmaakte van de Habsburgse monarchie was het toch het hoofd van de Oostenrijkse keizer Frans Josef dat erop werd afgebeeld (foto linksboven). Een paar jaar later werd er eentje, zonder afbeelding van de keizer, uitgebracht door de Koninklijke Hongaarse Post.

Leidraad in het museum is niet alleen de zeldzaamheid of geldelijke waarde van postzegels, ook de geschiedenis en ontwikkeling van de grafische vormgeving, de druktechnieken en materiaalkeuze spelen een grote rol. Er zijn ook heel wat uitzonderlijke postzegels te vinden in de wereld waarbij in plaats van papier aluminium, kunststof of zelfs goud gebruikt wordt. Naast het beheren en exposeren van de vaste collectie worden ook tijdelijke tentoonstellingen opgezet waarin één specifiek thema centraal staat. Momenteel loopt er een expositie over postzegels en muziek en die is tot juni 2014 te bezoeken. Van componisten tot opera, van muziekinstrumenten tot notenbalken, alles wat met muziek te maken heeft komt terug in postzegels. De meest wonderlijke zijn die van Bhutan. Daar werden in de jaren zeventig grote kunststof postzegels gemaakt in de vorm van grammofoonplaten en die zijn ook echt afspeelbaar. Hun volkslied, muziek en gesproken teksten over de nationale geschiedenis, ook in het Engels, werden zo de wereld ingestuurd.

In het museum worden regelmatig presentaties, seminars en verschillende kinderactiviteiten georganiseerd. Mónika Csete, grafisch ontwerper en schilder, draaide tijdens haar studie aan de Mohóly-Nagy Kunstacademie al mee in het museum. In 2011 kwam ze in vaste dienst als museoloog en curator en ze is nu onder meer verantwoordelijk voor de collecties Afrika en Azië en de Mail Art Collection. Maar zij is ook degene die een groot deel van de kinderactiviteiten in gang zet, zoals de tekenlessen waarbij de postzegel niet alleen uitgangspunt is, maar ook als materiaal voor collages gebruikt wordt. Hoewel ze bij veel postzegels die ze tijdens een rondleiding laat zien een bevlogen verhaal kan vertellen, behoren die uit Nederland tot haar meest favoriete. De vormgeving, het kleurgebruik en de onderwerpen, volgens Mónika loopt Nederland daarin aan kop. Maar de Hongaren doen het ook niet slecht, ze wonnen in de laatste vijf jaar al vier keer de PostEurop Award voor de best ontworpen postzegel.

Het Postzegelmuseum - Bélyegmúzeum is te vinden aan de Hársfa utca 47, 1074 Boedapest. Een Engelstalige versie van de website is in de maak. Voor een Engelstalige rondleiding op afspraak, bel: +36 1 342 3757

Alle foto's van de postzegels zijn gepubliceerd met toestemming van het Bélyeg Múzeum en voorzien van hun watermerk.  

Schaakbord, ontwerp György Kara. Uitgebracht door Magyar Posta Zrt. september 2004

 >>>> Door: Tom de Smet