Schaken en ritselen: László Nagy

Dinsdag 31 mei 2011 - Schaken is in Hongarije een belangrijke sport, het land heeft dan ook veel wereldtoppers voortgebracht. Wie herinnert zich niet Lajos Portisch, die vele matches met Jan Timman uitvocht? Verder is het wonderkind Judith Polgár al ruim twintig jaar met afstand de sterkst schakende vrouw ter wereld die, tot ze moeder werd, ook in de top 10 van de wereldranglijst te vinden was.

Op dit moment staan Péter Leko en Zoltán Almasi constant in de top 10 en 25 van de wereld en Ferenc Berkes vlak daarbuiten. Niet gek voor een klein landje in een van de grootste sporten ter wereld. Een van de redenen is het goede trainingssysteem dat, in tegenstelling tot in andere voormalige Oostbloklanden, grotendeels intact is gebleven. Een andere reden is de grote toernooifrequentie in Hongarije.

Naast de vele 'open' toernooien die er plaatsvinden, begint elke eerste zaterdag van de maand in Boedapest een 'First Saturday' toernooi. Dit zijn gesloten toernooien met groepen van 6 t/m 12 deelnemers, waarin iedereen één of twee keer tegen elkaar speelt. Het doel is om het de spelers gemakkelijker te maken zogenaamde meester- of grootmeesternormen te scoren. Als een speler drie van deze normen behaald heeft en zijn rating hoog genoeg is, kan hij bij de FIDE wereldschaakbond de (groot)meestertitel aanvragen, waarbij de lat voor een grootmeester natuurlijk hoger ligt dan voor een meester. In een gesloten groep bij 'First Saturday' staat van tevoren vast hoeveel punten je moet halen voor een norm. De gemiddelde rating van de tegenstanders is immers bekend en zo'n groep voldoet aan de eisen voor het aantal buitenlanders en titelhouders waartegen gespeeld wordt. In een open toernooi waar veel spelers een beperkt aantal ronden spelen en de indeling afhankelijk is van de resultaten, moet je maar afwachten of je genoeg sterke spelers én zeer belangrijk, genoeg partijen tegen buitenlanders krijgt.

László Nagy is al een kleine twintig jaar organisator van zijn 'First Saturday'. Direct na de val van het communisme werd hij uit het leger ontslagen en wilde hij, genoeg van autoriteit, op eigen benen staan. Hij ontdekte een gat in de markt. Veel schakers zijn dol op titels (naast GM-, IM- is er ook de FM- en CM-titel) en ze zijn bereid daar veel geld voor te betalen. De inschrijfgelden zijn afhankelijk van het niveau van de deelnemers en in welke groep men speelt en kunnen oplopen tot dik 300 euro. Een gemiddeld open toernooi vraagt een inschrijfgeld van 20 tot 60 euro. Maar in combinatie met een vakantie in het nog steeds goedkope Hongarije, vallen die bedragen erg mee.

Sponsoren heeft het toernooi niet. Nagy betaalt grootmeesters en meesters uit de inschrijfgelden en hij heeft een deal met hotel Medosz: nauwelijks huur voor de toernooizaal en een commissie voor de in het hotel verblijvende spelers. Nagy ontpopt zich als een ritselaar pur sang: alles gaat cash en zoveel mogelijk in euro's. Ook voor andere dingen zorgt hij. Verloor een speler een paar keer achter elkaar, Nagy is niet te beroerd een vrouw te regelen om de speler weer 'happy' te krijgen. Onder leiding van een gids Boedapest verkennen? Nagy regelt iemand uit zijn schaakrelaties. Taxi nodig? Een bevriende schaker rijdt je naar het vliegveld. Zijn talent voor talen, hij spreekt er zes vloeiend en in twaalf talen kan hij zich verstaanbaar maken, is zeer handig in de internationaal georienteerde schaakwereld. De toernooien zijn niet zo groot, gemiddeld zo'n 45 personen, maar worden wel door meer dan tien nationaliteiten bezocht.

Toen Nagy mij op facebook ontmoette, we kenden elkaar vaag van een ontmoeting in Groningen vijftien jaar terug, kon hij een nieuwe schaakdeal sluiten. Ik had nog een stage bij een internationaal toernooi nodig om internationaal arbiter te worden. Wel was het nodig om in Medosz te slapen. Verder hoefde ik niets te betalen, als ik maar iets over het toernooi zou schrijven voor Hongarije Vandaag en het liefst ook op Nederlandse schaaksites. In de praktijk stelde de stage niet zoveel voor. De indeling met een computerprogramma - veel beter dan het in Nederland gebruikte indelingsprogramma - en de verwerking van de uitslagen, de hoofdarbiter deed alles. Het was mijn taak de zaal elke dag te helpen inrichten en de klokken aan te zetten. Wel heb ik nog voor de schaakmedia een persbericht gemaakt en foto's gemaakt voor de website van Nagy. Eigenlijk dus een typische Nagy actie: hij verkocht gewoon een arbiternorm voor een paar centen.

De sfeer tijdens het toernooi is trouwens zeer ontspannen. Elke dag wordt om vier uur in de middag gestart zodat scholieren en mensen na hun werk mee kunnen doen. Een uurtje eerder stoppen, kan iemand een ronde niet? Geen probleem, in overleg wordt de partij later ingehaald in de ochtend of vooraf gespeeld. Een snelle remise nodig? Voor de vorm een paar zetjes spelen, er moet altijd een notatieformulier worden ingeleverd, en klaar is kees. Alle uitslagen en standen komen op de Engelstalige, wel ietwat verouderde, website terecht, net als de downloadbare partijen. De zeventienjarige zoon Tamás beheert de site. Hij studeert php, dus als het aan hem ligt krijgt de site snel een modernere uitstraling.