Tweetalige artikelen - Mijn moeder

Anyuzás

Olykor fölmegy az agyvizem anyukámtól. Aztán sürgősen lemegy, ez különben is így működik nálam, anyámmal kapcsolatban különösen így. Skorpió és Bika: döf egyet, sziszegek, már el is van felejtve. A következő döfődésig, mert lesz következő. Igazából mindig közös háztartásban éltünk, egy igazán szép, Szondy utcai, három szoba-cselédszobás lakásban. Volt idő, hogy tizenegyen laktunk kilencvennyolc négyzetméteren, az nem is tudom, milyen lehetett. Egy négy és fél éves kisfiúnak nyilván jó. Lonci néniék később elköltöztek, nagyapám meghalt, Julcsa, az egykori cselédlány férjhez ment, meghalt az apám, a húgom férjhez ment, meghalt a nagyanyám, ez cirka harmincöt év. Azóta az anyámmal kettesben lakunk.

Három éve nem: eladtam a Szondyt, Szentistvántelepen vettem házat, kétszáznyolc lépésnyire a testvérem házától, anyám pedig hozzá költözött, nagyjából ez a helyzet. Főz valamit, akkor átsétálok. Átjön, főz valamit, megmondja a tutit, elszív egy cigarettát, befüstöli a lakást. Vagy enyhén mártír-testtartással tüntetőleg kiáll a hideg télikertbe, hogy ne füstölje be. Édes kis anyám. Gyakorlatilag láncdohányos. Nem nősültem meg, persze nem az anyám miatt. Mondom én. Persze, az anyja miatt, mondaná Sigmund Freud, viszont ezt nem S. F. írja, hanem én, és, nyugi, én jobban tudom. Bárkinél.

Jól megvagyunk, sőt remekül, ha olykor nyilván fölmegy is az agyvizem anyukámtól. Megkérdezi, hogy mikor jövök haza, fogalmam sincs, válaszolom, nem bosszant, kérdezősködik, az normális, nem?, egyrészt együtt lakunk, másrészt így szokta meg, ha bosszankodom, akkor valami más miatt bosszankodom, és rajta vezetem le, mégis, ő az anyám, ugyebár. Na ugye. Anya csak 1. Nőügyben a teljes liberalizmust képviseli, baromira kedves a csajokkal, vadidegennel a legkedvesebb, csak ahogy meg(fele)ismer valakit, lanyhul a kedv. Olykor váratlanul kedves, vagy váratlanul nem, mindenképp hihetetlen jól kommunikál idegenekkel, egyszerűbb lelkeket rögtön megnyer, egyből eltalálja a regisztert, nem bír hibázni. Hosszú évekig a most hirtelen nem jut eszembe, melyik tömeggyilkosról (azt hiszem, Szamuely) elnevezett utcában dolgozott, egy totó-lottó-kirendeltséget vezetett a Csikágó kellős szélén, innen nézve életveszélyes helyen, soha semmi baj nem történt, imádták a helyi gengszterek. Abszolút hallás, pont úgy szól oda egy kétkezihez, ahogy kell. Bár fogalmam sincs, hogyan kell. Neked van? Ha nincs, és kíváncsi vagy, hallgasd meg anyukámat, ahogy tárgyal a csőszerelővel vagy egy kofával, hát úgy kell, de ne kísérletezz vele, vagy megy magától, vagy nem. Csak belülről megy.

Az anyám tehetséges: azt hiszem, ez ide a legmegfelelőbb szó. 82 éves. Okos. Hülyeségeket beszél, de annyira szörnyű hülyeségeket, hogy rá se szólok. Semmi nem lett belőle. Nem mintha valaminek mindenképp kéne valamiből lenni, mégis ezt valamiért csak-csak leírtam, nem? Az én anyám, ez van, a tesóm anyja, a tesóm fiának a nagyanyja, és nagyon sokat segít nekünk. Ez lett. Jó kedélyből csinálja, csöppet sem önfeláldozásból. Semmi önfeláldozás meg anyai allűrök, nulla póz, folytonos és - nem tudom, pontos-e így - ösztönös, vele született és reflektálatlan irónia mindenféle érzelmi túlzásbavitellel szemben. Mondhatni nem törődik velem, amikor velem törődik, ezt igazából fogalmam sincs, hogyan csinálja.
Nem nősültem meg, egy háztartásban éltünk. Nem miatta. Kedvére lenne ha megnősülnék, legszívesebben külön lakna tőlem. Meg a testvéremtől, mindenkitől, nyilván az apámtól is külön élt volna, ha épp nem éltek volna együtt. Nem mintha nem éltek volna elég jól: eléggé tűrhetően megvoltak. Jön hazafelé, azt megérzem, belép a kapun, jön föl a lifttel a harmadikra, árasztja az energiát, energia-góc, valamiféle elektromos tér keletkezik körülötte, belép, bevágódik nem feltétlenül az ajtó, hanem bevágódik az egész hóbelevanc, és így. Valahogy. Apám temetésén sírt. Nézi a tévét, és félhangosan kommentálja. A hülye műsort. Hülye a műsor, az fix. Jó lába van az anyukámnak.

_______________________________________

____

Mijn moeder

Soms krijg ik de kriebels van mijn moeder. De jeuk gaat weer snel over, zoals altijd bij mij, zeker als het om mijn moeder gaat. Schorpioen en Stier, ze steekt naar me, ik sis naar haar en we zijn het weer vergeten. Tot de volgende steek, want dat die komt, staat vast. We hebben eigenlijk altijd samengewoond - in een mooie woning in de Szondystraat, drie kamers en een dienstbodehokje. Er is een tijd geweest dat we met ons elven op die achtennegentig vierkante meter woonden, hoe dat was, weet ik niet meer. Voor een jochie van viereneenhalf vast wel leuk. Tante Lonci en haar gezin gingen later ergens anders wonen, mijn grootvader overleed, Julcsa, ons vroegere dienstmeisje, trouwde, mijn vader overleed, mijn zusje trouwde, mijn grootmoeder overleed, vijfendertig jaar in een notendop. Daarna woonde ik er alleen met mijn moeder.

Sinds drie jaar niet meer: ik heb de Szondystraat weggedaan en een huis gekocht in Szentistvántelep, 208 stappen lopen van het huis van mijn zus, en mijn moeder is bij mijn zus ingetrokken, zo is de stand van zaken ongeveer. Als ze daar kookt, ga ik er altijd heen. Of ze kookt bij mij, zegt wat ze op haar lever heeft, steekt een sigaret op en blaast de woning vol rook. Soms staat ze in martelaarshouding demonstratief in de koude wintertuin, om me de rook te besparen. Mijn lieve moedertje. Eigenlijk een kettingrookster. Ik ben nooit getrouwd, natuurlijk niet vanwege mijn moeder. Dat zeg ík althans. Vanwege uw moeder natuurlijk, zou Sigmund Freud zeggen, maar dit stukje is niet door S.F. geschreven maar door mij, reken maar dat ik het beter weet. Dan wie ook. We kunnen het goed met elkaar vinden, mijn moeder en ik, heel goed zelfs, al krijg ik soms de kriebels van haar. Als ze me vraagt hoe laat ik thuiskom, antwoord ik: geen idee, zonder ergernis, ze zeurt een beetje, dat is toch normaal? ten eerste wonen we samen, ten tweede is ze dat gewend, als ik me erger, is dat over iets anders en reageer ik het af op haar, ze is tenslotte mijn moeder, niet? Je hebt maar 1 moeder. In de keuze van vriendinnen laat ze me volstrekt vrij, ze is altijd hartstikke vriendelijk tegen de mokkels, vooral als ze een meisje nog niet (her)kent. Naarmate ze haar beter leert kennen, bekoelt die vriendelijkheid. Soms is ze onverwachts vriendelijk, soms onverwachts niet, in elk geval communiceert ze ongelooflijk goed met vreemden, eenvoudige zielen neemt ze meteen voor zich in, ze slaat gelijk de goede toon aan, nooit een valse noot. Ze heeft jarenlang in een straat gewerkt die naar een massamoordenaar was genoemd wiens naam me nu niet te binnen wil schieten (Szamuely geloof ik), waar ze de leiding had over een loterijkantoor, aan de rand van Chicago , hiervandaan gezien een levensgevaarlijke plaats, maar ze heeft er nooit een centje last gehad, de plaatselijke gangsters aanbaden haar. Ze heeft een absoluut gehoor en spreekt een werkman precies op de goede manier aan. Overigens weet ik absoluut niet wat de goede manier is. Jij wel? Als je het niet weet en je bent benieuwd, luister dan naar mijn moeder, hoe ze met de loodgieter of een marktvrouw praat, dat is de goede manier, maar experimenteer niet, het gaat vanzelf of het gaat niet. Het moet vanbinnenuit gaan.

Mijn moeder is begaafd: ik geloof dat dit het beste woord is. 82 jaar. Intelligent. Ze kletst onzin, zulke grote onzin dat ik er niet eens op reageer. Ze heeft niet veel bereikt. Niet dat er altijd iets hoeft bereikt te worden, maar ik schrijf het toch maar even op, OK?
Mijn moeder is wat ze is, de moeder van mijn zus en de grootmoeder van de zoon van mijn zus, en ze helpt ons vaak. Dat is zo gegroeid. Ze doet het voor de lol, absoluut niet om zich op te offeren. Niks geen opofferingsgezindheid of moederlijke allures, niks geen poses, een nooit aflatende en - is dit de juiste formulering? - intuïtieve, aangeboren, onweerspiegelde ironie tegenover elke gevoelsoverdrijving. Als ze voor me zorgt, lijkt ze niet voor me te zorgen, ik heb er geen idee van hoe ze dat doet.
Ik ben nooit getrouwd en we hebben een hele tijd samengewoond. Niet vanwege haar. Ze zou juist graag hebben dat ik trouwde en dat ze apart van me woonde. En apart van mijn zus, apart van iedereen, zelfs van mijn vader zou ze graag apart hebben gewoond, als ze niet toevallig met hem had samengewoond, Niet dat het niet goed was, dat samenwonen: ze konden het redelijk met elkaar vinden. Als ze thuiskomt, voel ik dat, ze komt binnen, gaat met de lift naar de derde verdieping, straalt energie uit, ze is een energiecentrale, om haar heen vormt zich een elektrisch veld, als ze de woning binnenkomt, knalt er wat, niet zozeer de deur maar de hele klerezooi, zo gaat dat ongeveer.

Toen mijn vader werd begraven, huilde ze. Als ze tv-kijkt, levert ze halfluid commentaar. Op het rottige programma. Want dat het rottig is, staat vast. Ze is nog flink voor haar leeftijd, mijn moedertje.

Tijdschrift Most Magyarul!

Hongarije magazine nr 30

Voorjaar 2005

Nr 46 verschijnt in april 2009

Anyuzás

Olykor fölmegy az agyvizem anyukámtól. Aztán sürg?sen lemegy, ez különben is így m?ködik nálam, anyámmal kapcsolatban különösen így. Skorpió és Bika: döf egyet, sziszegek, már el is van felejtve. A következ? döf?désig, mert lesz következ?. Igazából mindig közös háztartásban éltünk, egy igazán szép, Szondy utcai, három szoba-cselédszobás lakásban. Volt id?, hogy tizenegyen laktunk kilencvennyolc négyzetméteren, az nem is tudom, milyen lehetett. Egy négy és fél éves kisfiúnak nyilván jó. Lonci néniék kés?bb elköltöztek, nagyapám meghalt, Julcsa, az egykori cselédlány férjhez ment, meghalt az apám, a húgom férjhez ment, meghalt a nagyanyám, ez cirka harmincöt év. Azóta az anyámmal kettesben lakunk.

Három éve nem: eladtam a Szondyt, Szentistvántelepen vettem házat, kétszáznyolc lépésnyire a testvérem házától, anyám pedig hozzá költözött, nagyjából ez a helyzet. F?z valamit, akkor átsétálok. Átjön, f?z valamit, megmondja a tutit, elszív egy cigarettát, befüstöli a lakást. Vagy enyhén mártír-testtartással tüntet?leg kiáll a hideg télikertbe, hogy ne füstölje be. Édes kis anyám. Gyakorlatilag láncdohányos. Nem n?sültem meg, persze nem az anyám miatt. Mondom én. Persze, az anyja miatt, mondaná Sigmund Freud, viszont ezt nem S. F. írja, hanem én, és, nyugi, én jobban tudom. Bárkinél.

Jól megvagyunk, s?t remekül, ha olykor nyilván fölmegy is az agyvizem anyukámtól. Megkérdezi, hogy mikor jövök haza, fogalmam sincs, válaszolom, nem bosszant, kérdez?sködik, az normális, nem?, egyrészt együtt lakunk, másrészt így szokta meg, ha bosszankodom, akkor valami más miatt bosszankodom, és rajta vezetem le, mégis, ? az anyám, ugyebár. Na ugye. Anya csak 1. N?ügyben a teljes liberalizmust képviseli, baromira kedves a csajokkal, vadidegennel a legkedvesebb, csak ahogy meg(fele)ismer valakit, lanyhul a kedv. Olykor váratlanul kedves, vagy váratlanul nem, mindenképp hihetetlen jól kommunikál idegenekkel, egyszer?bb lelkeket rögtön megnyer, egyb?l eltalálja a regisztert, nem bír hibázni. Hosszú évekig a most hirtelen nem jut eszembe, melyik tömeggyilkosról (azt hiszem, Szamuely) elnevezett utcában dolgozott, egy totó-lottó-kirendeltséget vezetett a Csikágó kell?s szélén, innen nézve életveszélyes helyen, soha semmi baj nem történt, imádták a helyi gengszterek. Abszolút hallás, pont úgy szól oda egy kétkezihez, ahogy kell. Bár fogalmam sincs, hogyan kell. Neked van? Ha nincs, és kíváncsi vagy, hallgasd meg anyukámat, ahogy tárgyal a cs?szerel?vel vagy egy kofával, hát úgy kell, de ne kísérletezz vele, vagy megy magától, vagy nem. Csak belülr?l megy.

Az anyám tehetséges: azt hiszem, ez ide a legmegfelel?bb szó. 82 éves. Okos. Hülyeségeket beszél, de annyira szörny? hülyeségeket, hogy rá se szólok. Semmi nem lett bel?le. Nem mintha valaminek mindenképp kéne valamib?l lenni, mégis ezt valamiért csak-csak leírtam, nem? Az én anyám, ez van, a tesóm anyja, a tesóm fiának a nagyanyja, és nagyon sokat segít nekünk. Ez lett. Jó kedélyb?l csinálja, csöppet sem önfeláldozásból. Semmi önfeláldozás meg anyai all?rök, nulla póz, folytonos és - nem tudom, pontos-e így - ösztönös, vele született és reflektálatlan irónia mindenféle érzelmi túlzásbavitellel szemben. Mondhatni nem tör?dik velem, amikor velem tör?dik, ezt igazából fogalmam sincs, hogyan csinálja.
Nem n?sültem meg, egy háztartásban éltünk. Nem miatta. Kedvére lenne ha megn?sülnék, legszívesebben külön lakna t?lem. Meg a testvéremt?l, mindenkit?l, nyilván az apámtól is külön élt volna, ha épp nem éltek volna együtt. Nem mintha nem éltek volna elég jól: eléggé t?rhet?en megvoltak. Jön hazafelé, azt megérzem, belép a kapun, jön föl a lifttel a harmadikra, árasztja az energiát, energia-góc, valamiféle elektromos tér keletkezik körülötte, belép, bevágódik nem feltétlenül az ajtó, hanem bevágódik az egész hóbelevanc, és így. Valahogy. Apám temetésén sírt. Nézi a tévét, és félhangosan kommentálja. A hülye m?sort. Hülye a m?sor, az fix. Jó lába van az anyukámnak.

_______________________________________

____

Mijn moeder

Soms krijg ik de kriebels van mijn moeder. De jeuk gaat weer snel over, zoals altijd bij mij, zeker als het om mijn moeder gaat. Schorpioen en Stier, ze steekt naar me, ik sis naar haar en we zijn het weer vergeten. Tot de volgende steek, want dat die komt, staat vast. We hebben eigenlijk altijd samengewoond - in een mooie woning in de Szondystraat, drie kamers en een dienstbodehokje. Er is een tijd geweest dat we met ons elven op die achtennegentig vierkante meter woonden, hoe dat was, weet ik niet meer. Voor een jochie van viereneenhalf vast wel leuk. Tante Lonci en haar gezin gingen later ergens anders wonen, mijn grootvader overleed, Julcsa, ons vroegere dienstmeisje, trouwde, mijn vader overleed, mijn zusje trouwde, mijn grootmoeder overleed, vijfendertig jaar in een notendop. Daarna woonde ik er alleen met mijn moeder.

Sinds drie jaar niet meer: ik heb de Szondystraat weggedaan en een huis gekocht in Szentistvántelep, 208 stappen lopen van het huis van mijn zus, en mijn moeder is bij mijn zus ingetrokken, zo is de stand van zaken ongeveer. Als ze daar kookt, ga ik er altijd heen. Of ze kookt bij mij, zegt wat ze op haar lever heeft, steekt een sigaret op en blaast de woning vol rook. Soms staat ze in martelaarshouding demonstratief in de koude wintertuin, om me de rook te besparen. Mijn lieve moedertje. Eigenlijk een kettingrookster. Ik ben nooit getrouwd, natuurlijk niet vanwege mijn moeder. Dat zeg ík althans. Vanwege uw moeder natuurlijk, zou Sigmund Freud zeggen, maar dit stukje is niet door S.F. geschreven maar door mij, reken maar dat ik het beter weet. Dan wie ook. We kunnen het goed met elkaar vinden, mijn moeder en ik, heel goed zelfs, al krijg ik soms de kriebels van haar. Als ze me vraagt hoe laat ik thuiskom, antwoord ik: geen idee, zonder ergernis, ze zeurt een beetje, dat is toch normaal? ten eerste wonen we samen, ten tweede is ze dat gewend, als ik me erger, is dat over iets anders en reageer ik het af op haar, ze is tenslotte mijn moeder, niet? Je hebt maar 1 moeder. In de keuze van vriendinnen laat ze me volstrekt vrij, ze is altijd hartstikke vriendelijk tegen de mokkels, vooral als ze een meisje nog niet (her)kent. Naarmate ze haar beter leert kennen, bekoelt die vriendelijkheid. Soms is ze onverwachts vriendelijk, soms onverwachts niet, in elk geval communiceert ze ongelooflijk goed met vreemden, eenvoudige zielen neemt ze meteen voor zich in, ze slaat gelijk de goede toon aan, nooit een valse noot. Ze heeft jarenlang in een straat gewerkt die naar een massamoordenaar was genoemd wiens naam me nu niet te binnen wil schieten (Szamuely geloof ik), waar ze de leiding had over een loterijkantoor, aan de rand van Chicago , hiervandaan gezien een levensgevaarlijke plaats, maar ze heeft er nooit een centje last gehad, de plaatselijke gangsters aanbaden haar. Ze heeft een absoluut gehoor en spreekt een werkman precies op de goede manier aan. Overigens weet ik absoluut niet wat de goede manier is. Jij wel? Als je het niet weet en je bent benieuwd, luister dan naar mijn moeder, hoe ze met de loodgieter of een marktvrouw praat, dat is de goede manier, maar experimenteer niet, het gaat vanzelf of het gaat niet. Het moet vanbinnenuit gaan.

Mijn moeder is begaafd: ik geloof dat dit het beste woord is. 82 jaar. Intelligent. Ze kletst onzin, zulke grote onzin dat ik er niet eens op reageer. Ze heeft niet veel bereikt. Niet dat er altijd iets hoeft bereikt te worden, maar ik schrijf het toch maar even op, OK?
Mijn moeder is wat ze is, de moeder van mijn zus en de grootmoeder van de zoon van mijn zus, en ze helpt ons vaak. Dat is zo gegroeid. Ze doet het voor de lol, absoluut niet om zich op te offeren. Niks geen opofferingsgezindheid of moederlijke allures, niks geen poses, een nooit aflatende en - is dit de juiste formulering? - intuïtieve, aangeboren, onweerspiegelde ironie tegenover elke gevoelsoverdrijving. Als ze voor me zorgt, lijkt ze niet voor me te zorgen, ik heb er geen idee van hoe ze dat doet.
Ik ben nooit getrouwd en we hebben een hele tijd samengewoond. Niet vanwege haar. Ze zou juist graag hebben dat ik trouwde en dat ze apart van me woonde. En apart van mijn zus, apart van iedereen, zelfs van mijn vader zou ze graag apart hebben gewoond, als ze niet toevallig met hem had samengewoond, Niet dat het niet goed was, dat samenwonen: ze konden het redelijk met elkaar vinden. Als ze thuiskomt, voel ik dat, ze komt binnen, gaat met de lift naar de derde verdieping, straalt energie uit, ze is een energiecentrale, om haar heen vormt zich een elektrisch veld, als ze de woning binnenkomt, knalt er wat, niet zozeer de deur maar de hele klerezooi, zo gaat dat ongeveer.

Toen mijn vader werd begraven, huilde ze. Als ze tv-kijkt, levert ze halfluid commentaar. Op het rottige programma. Want dat het rottig is, staat vast. Ze is nog flink voor haar leeftijd, mijn moedertje.

Tijdschrift Most Magyarul!

Hongarije magazine nr 30

Voorjaar 2005

Nr 46 verschijnt in april 2009