De tegelkachel: de werking van de tegelkachel

Vrijdag 29 januari 2010 - Nederlanders in Hongarije worden vaak geconfronteerd met een nieuw fenomeen; de tegelkachel. Omgaan met een tegelkachel vergt enkele bijzondere vaardigheden en wat specifieke kennis. In een serie korte artikelen proberen wij meer duidelijkheid te geven over de werking en het gebruik van de tegelkachel. Dit artikel gaat over de werking van de tegelkachel.
Bij een tegelkachel gaat het om materiaal dat de warmte goed op kan nemen en vast kan houden. De warmte komt dan van het op de juiste wijze verbranden van goed stookhout (hierover in een volgend artikel meer). In de kachel is een speciale plaats gebouwd waar het vuur gemaakt kan worden. Deze vuurplaats wordt van chamottestenen gebouwd, die goed bestand zijn tegen zeer hoge temperaturen. In de vuurplaats wordt een hoeveelheid hout onder fel vuur verbrand. De warmte die hierbij vrij komt wordt door een labyrint in de kachel geleid. Tijdens de weg naar buiten verwarmen de hete rookgassen de massa van de kachel. Als het vuur allang uit is en het houtskool volledig tot as vergaan, is de kachel nog steeds warm en blijft hij de ruimte verwarmen met een aangename stralingswarmte.

Stralingswarmte
Hedendaagse verwarmingssystemen verwarmen een huis of een kamer hoofdzakelijk door middel van convectie: het opwarmen van de lucht. Convectie veroorzaakt een constante luchtstroming in huis, omdat warme lucht wordt opgestuwd en koele lucht wordt aangezogen. Een eerste gevolg is dat de warme lucht naar het plafond stijgt, terwijl de mensen die ze zou moeten verwarmen zich op de vloer bevinden. Dat is weinig efficiënt.

De tegelkachel verwarmt daarentegen vooral door middel van stralingswarmte: infraroodstraling, vergelijkbaar met zonnewarmte. Een tegelkachel verwarmt niet zozeer de binnenlucht, maar de vloer, de muren, de meubels en de mensen in de kamer. Die objecten stralen op hun beurt die warmte weer uit - hetzelfde effect als na een hete zomerdag, wanneer muren en straatstenen in de stad de opgeslagen warmte van de zon slechts traag vrijgeven.
Omdat de warmte niet opstijgt, wordt de energie veel efficiënter benut. De warmte wordt gelijkmatig over de hele kamer verdeeld, in plaats van naar het plafond te stijgen (of via een open trap naar de bovenverdiepingen). Daarom kun je zonder problemen boven een raam openzetten om te ventileren, zonder dat er warmte ontsnapt.

Steen versus metaal
Het meest essentiële kenmerk van de tegelkachel is dat hij gemaakt is uit steen, terwijl al onze moderne verwarmingsmiddelen zijn gemaakt uit metaal (plaatijzer of gietijzer). Een tegelkachel is meestal opgebouwd uit vuurvast leem, beton of metselwerk (kleisteen of chamotte), afgewerkt met keramische tegels, leem, bakstenen, speksteen, natuursteen et cetera.
Het verschil in materiaalkeuze is cruciaal. Metaal warmt snel op, maar het koelt ook snel weer af, zodat een metalen houtkachel continu gestookt moet worden. Steen heeft meer tijd nodig om warm te worden, maar houdt die warmte vervolgens wel veel langer vast. In een tegelkachel wordt slechts één of twee keer per dag gedurende korte tijd een vuurtje gestookt - van één of twee uur, afhankelijk van de grootte van de kachel, de heersende buitentemperatuur en de gewenste binnentemperatuur. Een tegelkachel of speksteenkachel van gemiddelde afmetingen straalt vervolgens zo'n twaalf uur warmte uit.

>>>> Door:

Jos van Kampen

De auteur is kachelbouwer in Hongarije. Voor meer informatie over houtkachels lees hier verder.

Opbouw kachel met rookgangen	Rookgasstroom door houtkachel