100% Hongaar, 100% Nederlander, een gesprek met Cseng? András, consul voor Nederland in Pécs

Donderdag 8 november 2007 - Het is half oktober. Pécs is heerlijk zonnig en de gesprekspartner is Cseng? András, directeur van de brouwerij “Pécsi S?rfözde” en consul voor Nederland voor het Zuid Westen van Hongarije. In dit gebied, de provincies Baranya, Tolna en Somogy wonen naar schatting 5000 Nederlanders. De aantrekkingskracht van het gebied op Nederlanders is hoog. Een lieflijk heuvellandschap, vismeren, een zonnig klimaat en thermaalbaden hebben veel Nederlanders verleid in het gebied een woning te kopen. In tegenstelling tot Nederland is het hier nog mogelijk om over een eigen huis met een ruim stuk grond te beschikken voor een redelijke prijs. Vooral de ruimte en de rust bekoren de Nederlanders waar zij in hun eigen land knel zitten tussen anderen in de file, de herrie zat zijn van hun vele buren en genoeg hebben van de druk en het tempo in de Nederlandse samenleving. Zuid Transdanubië biedt ruimte, rust en privacy te midden van een vriendelijke en – naar blijkt – zeer gemengde bevolking. De Hongaar in Zuid Transdanubië heeft Kroatisch, Bosnisch, Servisch, Duits (Schwaben), Roemeens, Turks, Oostenrijks, Zigeuner en tegenwoordig soms dus ook Nederlands bloed.

Cseng? András is geboren en opgegroeid in Nederland. Zijn ouders kwamen in 1956 naar Nederland vanuit Hongarije, Cseng? András spreekt de taal van beide landen vloeiend en beide culturen zijn hem bekend en dierbaar.  Het gesprek gaat over de verschillen in opvatting tussen Hongaren en  Nederlanders waar het economie en de wijze van zaken doen betreft. Na een loopbaan bij Heineken in Nederland werd hij bij de overname door Heineken van de brouwerij in Pécs - Pécsi S?rfözde – daar als directeur aangesteld. Als directeur heeft hij in korte tijd een reorganisatie doorgevoerd die de brouwerij weer op de kaart gezet heeft. De merken bier die in Pécs worden gebrouwen krijgen nu meer en meer een afzet in heel Hongarije.

Veel Nederlanders brengen de zomer in Zuid Transdanubië door, in hun tweede huis, voor hun rust of voor hun vakantie. Het is in oktober dan ook een drukte van belang als iedereen zijn spullen inpakt, het water afsluit (de winter in het gebied kent sneeuw en vorst) en nog wat praatjes maakt met de buren die tijdelijk op hun huis letten. Hetzelfde doen de zwaluwen die zich in een paar dagen met veel gekwetter op de telefoonpalen en -draden verzamelen. Het lijkt of ze bellen met Afrika: ’we komen eraan, nog even wat regelen!’ Toch zijn er ook Nederlanders die blijven. Enerzijds mensen die niet meer hoeven te werken voor hun inkomen en anderzijds mensen die proberen een bestaan met een bron van inkomsten op te bouwen in Hongarije. Het blijkt knap lastig om als Nederlander een onderneming in dit land te starten. Op de wind van schattige televisieprogramma's in Nederland als ’Ik vertrek‘ waaien landgenoten naar Hongarije om daar huizen te verbouwen, campings te beginnen enzovoorts.  Een enkeling slaagt erin zijn ideaal met succes te realiseren. Een ander heeft een goed plan voor een onderneming maar geeft na enige tijd op omdat de Nederlandse ondernemingsgeest niet is uitgerust voor de Hongaarse manier van zaken doen.

Nederlandse en Hongaarse wijze van zaken doen
Cseng? András legt uit dat de Nederlandse en Hongaarse wijze van zaken doen verschilt. Hongarije was in de communistische tijd binnen het oostblok het land met de meeste vrijheid voor wie wat wilde ondernemen. Je kon een zaak voor jezelf beginnen mits je de juiste relaties had. In andere, streng communistische landen was het verschil tussen de partij-elite en het volk zeer groot. Je keek wel uit om iets te beginnen dat niet in de lijn van het bewind paste. In Hongarije daarentegen kon je relaties leggen met partijleden, er was menselijk contact mogelijk tussen het volk en de partij. Als je deze relatie goed behandelde dan was er een kleine kans dat je iets kon regelen of ritselen. 

Deze traditie leeft voort. Voor Nederlanders voelt de Hongaarse wijze van netwerken al snel als corruptie, voor Hongaren hoort het zo. Het blijkt noodzaak om deze traditie warm te houden omdat het tot vandaag de beste manier van handelen lijkt. Wie zich op Nederlandse wijze ’netjes aan de regels wil houden‘ merkt al snel dat de huidige regelgeving en bureaucratie nog ondoorzichtiger zijn dan die in Nederland en vaak in strijd met zichzelf. Ook voor grotere en middelgrote ondernemingen is dit lastig. Wanneer ik opmerk dat Cseng? András dan een groot ondernemersvoordeel heeft als half-Hongaar corrigeert hij mij: ’Ik ben geen half-Hongaar, ik ben 100% Hongaar én 100% Nederlander. Mijn identiteit is afhankelijk van de situatie en ik heb twee identiteiten.’ Een uitspraak die in Nederland politiek moeilijk ligt, gezien het initiatief van politicus Wilders om de dubbele nationaliteit te verbieden voor mensen die de Nederlandse nationaliteit hebben. 

Zoeken naar de eigen identiteit van de Hongaar
Van oudsher is Pécs een stad waar veel culturen, religies en klassen samenleven in een symbiose met de wijde omgeving: de Hongaarse regio en West Europa enerzijds, de Balkan en Oost Europa inclusief Turkije anderzijds. Als historische handelsstad is Pécs per definitie een plaats waar men over de grens kijkt en waar bezoekers uit andere landen welkom zijn. De overheersing door achtereenvolgens de Turken, de Habsburgers en de Russen heeft de cultuur en samenleving positief beïnvloed. Het opkomend nationalisme in het nieuwe Europa heeft vooral gevolgen voor de Hongaren in de voormalige Hongaarse gebieden waar zij gediscrimineerd worden, zoals bijvoorbeeld in Slowakije en in Transylvanië. In Hongarije zelf wordt, met uitzondering van de Zigeuners, nauwelijks merkbaar gediscrimineerd. Er is vooralsnog geen actief beleid dat zich richt op de integratie van de  buiten de landsgrenzen levende Hongaren, noch op het expliciet bevorderen van een multiculturele samenleving. Er is wel steeds meer sprake van het zoeken naar de eigen identiteit van de Hongaar maar – wederom vooralsnog – zonder de extreem rechtse initiatieven die we zien in West Europa of Rusland.

Brugpositie Pécs tussen Oost en West
Het ideaal van Cseng? András is om een bijdrage te leveren aan de economische en culturele ontwikkeling van Hongarije zonder arrogantie: Nederlandse kennis en ervaring overbrengen waar dit de Hongaarse economie en cultuur kan stimuleren. Als we ‘zijn brouwerij’,  Pécsi S?rfözde, in ogenschouw nemen, dan slaagt hij op economisch terrein daarin als we de opleving en de groei  als maatstaf nemen. Hij zal zeker ook slagen op het terrein van cultuur waar hij als consul voor Nederland extra aandacht aan geeft. 

Vorig jaar zomer werd Pécs benoemd tot culturele hoofdstad van Europa in 2010, samen met Istanbul en Essen. Hongarije is op dit moment één van de acht landen die speerpunt zijn in het Nederlands cultuurbeleid. Een betere aanleiding dan de manifestatie Pécs 2010 om Nederlandse steun te bieden aan de ontwikkeling van Hongaarse cultuur is bijna niet voorstelbaar. Pécs 2010 zet haar brugpositie tussen Oost en West in als motto. De organisatie dreigde het afgelopen jaar te gronde te gaan door (met Nederlandse ogen bekeken) gebrek aan structuur en politieke onhandigheid.

Steun van deskundigen uit West Europa leek te stranden op (met Hongaarse ogen bekeken) hun bemoeizucht en gebrek aan begrip voor de Hongaarse cultuur. Cseng? András, zoals boven beschreven een man met twee identiteiten, kan er zeker in slagen om deze unieke kans voor Pécs te benutten. Het is dé kans voor Pécs om haar cultureel erfgoed te illustreren en de organisatie ervan te versterken.
Inmiddels is een nieuwe directeur aangesteld,  Mészáros András en beginnen de contouren zich af te tekenen. Eén speerpunt binnen Pécs 2010 is het herstellen van het imago van kunst en cultuur uit de decennia van de Russische bezetting: ’szoc real‘ is de term waarmee stijl en vormgeving uit de jaren zestig en zeventig worden hergewaardeerd in een tempo dat leidt tot een heuse trend.

In het concept van Pécs 2010 gaat veel aandacht uit naar de opknapbeurt van  woonwijken die in genoemde decennia uit de grond gestampt zijn, gericht op renovatie van woningen en aanleg van openbaar groen. De afgelopen maanden zie je in Pécs en omgeving de eerste cosmetische ingrepen. Grauwe flatgebouwen worden geschilderd in de stijl van die tijd: frisse kleuren in ’seventies‘ patronen. Een stijl die wij in het Westen associëren met onze vloeistof dia's uit de hippie-tijd en op-art van onze T-shirts en behang. Voordat je als lezer hierom glimlacht, bedenk dan dat één van de belangrijkste inspirators tot deze stijl de Hongaarse kunstenaar Vasarely was, afkomstig en woonachtig te Pécs.