Lage Landers in Paprikaland, Nederlandstaligen over de Hongaarse politiek

Donderdag 7 februari 2013 - Een lange warme zomer, de liefde, de gastvrijheid, de pálinka, voor zaken of op zoektocht naar de eigen afkomst: de lijst van redenen waarom een Nederlander of Belg naar Hongarije verhuist is lang. Maar omdat er in Nederlandstalige media weinig aandacht voor is, weet de gemiddelde immigrant voor vertrek niet veel over de Hongaarse politiek. De eerste kennis wordt gevormd door vooroordelen, tot stand gekomen op basis van de veel voorkomende horrorverhalen in de internationale media.

Wat vinden mensen met een Nederlandse of Belgische achtergrond in Hongarije eigenlijk van de politiek in Hongarije, en wat valt hen daarin op? In het kader van mijn project voor het Joint-Studies Programma Nederlandse taal en cultuur in Centraal-Europese context (DCC-studies) sprak ik met een tiental Nederlanders en Belgen in Hongarije over die politiek. Aan de hand van een vragenlijst verzamelde ik een aantal persoonlijke opvattingen en ervaringen.

Vlak na de verhuizing naar het nieuwe vaderland zijn de meeste Nederlanders en Belgen nog niet zo betrokken bij de politiek. Problemen bij het vinden van een huis, het opzetten van een bedrijf of een baan vinden overheersen in die eerste periode het dagelijks leven. Is alles dan eenmaal geregeld, dan kun je je een beetje gaan integreren en ontstaat een eerste indruk van het politieke gebeuren.

De kennis van de Hongaarse taal is voor iedereen een essentiële factor om iets te weten te komen over de politiek. Hoe beter ze de taal spreken, hoe meer inzicht ze krijgen in het politieke reilen en zeilen. Zij die de taal spreken, en daardoor Hongaars nieuws kunnen volgen, zien opvallend veel emoties en vijandelijkheden tussen de politieke hoofdkampen en vooral het gebrek aan een democratisch debat. In de Lage Landen is men gewend om meer zakelijke, bijna doodsaaie, discussies te voeren, maar in het paprika imperium is dat niet zo gebruikelijk. Er wordt geschreeuwd, gescholden en gekift door politieke tegenstanders onderling. Ze vinden van elkaar dat ze het slecht doen, dat ze liegen, bedriegen en stelen.

De ondervraagden die al wat langer in Hongarije wonen en die eerst nog geen Hongaars spraken, zagen weinig controversieels gebeuren en voelden zich als als buitenlander niet erg betrokken bij de Hongaarse politiek. Pas toen in 2006 de rellen rondom de regering van Ferenc Gyurcsány ontstonden, werd het voor iedereen duidelijk dat er een verandering moest komen. Het enthousiasme onder het Hongaarse volk was groot toen Victor Orbán en zijn Fidesz partij bij de verkiezingen in 2010 een tweederde meerderheid bereikte. Over het politieke pad dat Hongarije vanaf dat moment bewandelde, verschillen de meningen.

Een klein deel van ondervraagden beschouwt het beleid van de nieuwe regering als positief. "De tweederde meerderheid van Orbán kan wel wat slagen maken en achterstallige hevormingen doorvoeren zonder teveel politieke weerstand op te lopen", merkte een van hen op. "Vooral op economisch vlak gebeurt er veel en er zijn goede intenties, zoals de lage belastingen", zei een ander. "Die zou men in Nederland zelfs erg progressief vinden".
Maar met de wijze waarop Victor Orbán zijn tweederde meerderheid gebruikt om de macht te vergroten, is niemand het eens. "Ik had meer verwacht van een man die in 1990 het nog als kroonprins van de omwenteling voor een betere, vrijere maatschappij opnam", vertelde een deelneemster. "Ik ben teleurgesteld, het werd sinds 2010 alleen maar slechter!", klaagde een andere.

Op de vraag of ze met Hongaren over politiek spreken, en wat volgens hen de Hongaren daar van vinden, kwam een stortvloed aan verhalen los. Geen andere vraag, uiteindelijk mijn favoriete om te stellen, zorgde voor zoveel expressie in de gezichten als deze. Maar er was één duidelijke uitkomst: "Met Hongaren kun je beter niet over politiek spreken, ik heb geleerd dat je dat beter kunt vermijden". Maar om als buitenlander goed te integreren moet je ook meer weten over de cultuur en de denkwijze van Hongaren en dan besluit je bijvoorbeeld om eens in het vuur te poken en je daagt ze tot een politieke discussie uit. "Ik hou daar ook wel snel weer mee op. Als eens het Hongaarse temperament is gewekt, dan loop je gevaar de hele avond geen ander onderwerp meer op tafel te krijgen", zei een ondervraagde over zijn ervaring. "Over homosexualiteit bijvoorbeeld kan ik geen goede discussie voeren" vertelde een ander. "Homo's wegstoppen en zigeuners het land uit", hoor je Hongaren dan zeggen. "Het lijkt bij veel Hongaren wel een soort overtuiging, waartegen je moeilijk kan argumenteren. Laat iedereen toch zijn leven leiden zoals die het wil."

Als een Nederlander of Belg in gesprek met Hongaren uitingen hoort die met zijn of haar eigen overtuiging in conflict komen, dan ligt er de vraag of het de moeite waard is om ze tegen te spreken. Vaak ontkrachten Hongaren de argumenten met een simpele: "Wat weet jij dan eigenlijk? Je bent een buitenlander, je begrijpt ons toch niet." Langzaam begin je de manier waarop Hongaren over politiek spreken, of juist niet spreken, te begrijpen. Missie integratiepoging: gelukt!

En de Roma's dan? In Nederland of België zijn daar geen echte problemen mee. Vandaar dat de gemiddelde Belg of Nederlander met zijn 'tolerante' culturele achtergrond zich niet kan voorstellen daar negatief over te zijn. "Ik zie wel om me heen dat Roma's vaak werkloos of crimineel actief zijn. Ze hebben een hele andere levensstijl." constateerde een respondente. Dat er problemen zijn met Roma's in Hongarije, daarover is het grootste deel van de ondervraagden het met elkaar eens. "De vraag is alleen hoe je daarmee omgaat. Het is geen probleem van de Roma's alleen, maar van de hele Hongaarse maatschappij. Er moet van beide kanten bereidheid tot integratie worden getoond."

Dan komt er de vraag wat verbeterd zou moeten worden in de politiek om een rustige en harmonieuze samenleving te bevorderen. Een moeilijke vraag. De Nederlander of Belg mist in de hedendaagse beleid van de Fidesz hoe dan ook een beetje de vrijheid van het individu en de samenwerking tussen de partijen voor een gemeenschapplijk doel: een maatschappij in een prachtig land dat door de verscheidenheid sterk is. "Er zou meer tolerantie, gemeenschapsgevoel en emancipatie moeten komen in plaats van al dat zeuren, en vooral moet er een betere politieke dialoog gevoerd worden", om een paar voorstellen op te sommen. Maar of dat in de loop van de Fidesz heerschappij gaat gebeuren is volgens de ondervraagden twijfelachtig. De toekomst zal het ons vertellen.