Hongaarse regering wacht zware opgave na nederlaag bij referendum

Donderdag 13 maart 2008 - Na de duidelijke uitslag van het referendum kan de regering Gyurcsány nu voor-zichtig de balans opmaken van het debacle. Allereerst is vast komen te staan dat tegen de verwachting van de regering in een referendum wel degelijk effect kan hebben. Anders dan bij het vorige referendum gingen meer dan genoeg mensen stemmen en ligt er met 82% van de stemmen tegen de hervormingen van zorg en onderwijs, een duidelijke uitspraak van de bevolking.

De regering beperkte zich in haar eerste reactie tot de constatering dat de kiezer in een democratie het laatste woord heeft en de uitslag gerespecteerd wordt. Verder kondigde Gyurcsány aan per 1 april 2008 de omstreden eigen bijdragen in de gezondheidszorg af te schaffen. Dit betekent dat Hongaren niet meer 300 forint hoeven te betalen voor elk bezoek aan de tandarts of de huisarts. Ook de dag-bijdrage voor ziekenhuisopname verdwijnt per 1 april. Opmerkelijk is dat deze aankondiging al op de avond van de uitslag op de website van Gyurcsány te lezen viel en inmiddels kan worden gedownload. Ondanks eerdere geluiden dat het zo'n vaart niet zo lopen werd ook in regeringskringen dus serieus met een nederlaag rekening gehouden. De dreiging van hogere collegegelden per 1 september is in zijn geheel van de baan.

Orbán tevreden
Oppositieleider Viktor Orbán reageerde opgetogen op de voor hem onverwacht positieve uitslag. Het NEE van de Hongaren is een belangrijke steun in de rug voor zijn partij, die het initiatief nam tot dit referendum. In zijn speech op de verkiezingsavond benadrukte hij de eenheid die Hongarije heeft getoond. Ondanks scherpe politieke tegenstellingen heeft de bevolking zich in overgrote meerderheid tegen de regering uitgesproken. Ook was hij zeer tevreden met de opkomst van 50%.
In de campagne had oppositiepartij FIDESZ voortdurend gehamerd op het belang van het referendum. Bewoordingen die in Nederlandse ogen wat pathetisch zouden overkomen, worden daarbij niet geschuwd. In een brief die bij veel kiezers op de deurmat plofte werd een doemscenario geschetst als de regering de hervormingen door zou zetten. Hongarije zit in een crisis en niets minder dan de toekomst van Hongarije staat op het spel als de afbraak van de sociale zekerheid onverminderd door zou gaan, aldus FIDESZ. "Een stem voor deze hervormingen is een stem tegen jezelf"  en "Geen weldenkend mens kan hier voor zijn", zo hield FIDESZ de kiezers voor. En het zal niet bij deze hervormingen blijven. In een volgende hervorming zal de regering wonen en energie duurder maken, aldus FIDESZ.

Kern van de bezwaren is telkens dat de hervormingen de burger alleen maar geld kosten. Geld dat volgens de kenmerkende zwart-witbenadering van de oppositie toch in de zakken van de aanhang van regeringspartij MSzP verdwijnt, zodat hervormingen de gewone burger niets opleveren. In het gepolariseerde politieke klimaat zijn dit soort stellingnames over en weer heel gebruikelijk. Paradoxaal genoeg presenteert de conservatieve FIDESZ zich daarbij als de kampioen van de kleine man, terwijl de sociaal-democratische MSzP de liberale hervormer is, die meer marktwerking wil invoeren.

Zorg om zorg
De regering had in de campagne voor de hervormingen betoogd dat de gezondheidszorg juist beter was geworden door de eigen bijdrage. Ziekenhuizen zouden meer geld hebben voor gezonder eten en betere behandelmethoden. Ook stelde de regering dat er nergens in Europa meer operaties werden uitgevoerd dan in Hongarije, waarbij toch iemand voor de kosten moet opdraaien. Interessant was verder dat het nieuwe zorgstelsel werd aangeprezen als minder corruptiegevoelig. Nu is het bijvoorbeeld nog heel gewoon een arts bij een geboorte wat extra's toe te stoppen om alles goed te laten verlopen. In het nieuwe stelsel zouden dat soort praktijken verdwijnen omdat meer geld beschikbaar is voor de behandeling en de toeloop op de zorg afneemt. Critici zijn echter sceptisch en verwachten dat het effect van de hervormingen op de korte termijn nauwelijks zichtbaar is. Ook heerst bij veel Hongaren de opvatting dat wat de regering belooft met de hervormingen eigenlijk allang gemeengoed had moeten zijn. Iedereen heeft toch recht op goed eten in een ziekenhuis? Waarom wordt daar niet gewoon voor gezorgd? En waarom moet daarvoor extra betaald worden? Alleen de liberale coalitiepartner van de MSzP durft te stellen dat een Westers welvaartspeil ook meer geld kost.

Selectie aan de poort
In het hoger onderwijs speelde een vergelijkbare discussie als in de zorg. Het aantal studenten is sinds 1989 verviervoudigd, maar de Hongaarse diploma's hebben volgens de regering te weinig status. Dit zou veranderen als er meer betaald wordt voor de universiteit, wat voor een sociaal-democratische partij toch een merkwaardige redenering is. Wel vanuit sociaal-democratisch oogpunt motiveerbaar is, dat alle Hongaren betalen voor de opleidingen van een kleine groep. In Nederland heeft de PvdA deze redenering ook omarmd. In de huidige situatie is het zo dat afhankelijk van de gekozen universiteit en opleiding de middelbare schoolcijfers en/of een toelatingsexamen bepalen of studeren gratis is. Wie niet door deze selectie aan de poort heen komt moet meer betalen.

Hollands garen
De regering staat nu voor de zware opgave het gat op de begroting te dichten dat ontstaat door het wegvallen van de eigen bijdragen. Het totale tekort wordt becijferd op 24 miljard forint (92,6 miljoen Euro). De minister van onderwijs heeft al gezegd dat de universiteiten niet op meer geld kunnen rekenen. Voor de zorg wordt naarstig gezocht naar oplossingen. De FIDESZ heeft zich van zijn constructieve kant getoond en ook aangekondigd met een plan te komen. Wellicht dat ook  een Nederlandse oude bekende nog garen kan spinnen bij deze uitslag. Ex-minister van Volksgezondheid Hans Hoogervorst was al voor een maand als adviseur ingehuurd door de Hongaarse regering en kan mogelijk zijn diensten opnieuw aanbieden.

>>>> Lees ook	Hoogervorst adviseert Hongaarse gezondheidszorg
>>>> Auteur	Lodewijk Smoor