De Vrijheidslaan: historisch rumoer in de naam van een Amsterdamse laan
Zaterdag 4 november 2006 - Niemand kon in 1922 vermoeden dat de door Berlage ontworpen Amstellaan in Amsterdam nog meerdere malen van naam zou veranderen en daarmee op de golven van de wereld-geschiedenis zou gaan meedeinen. Zowel in 1945 als in 1956 volgde de naam van de laan het rumoer in de wereld op de voet. De laatste 50 jaar is er beslist geen rust in de wereld, maar de Gemeenteraad van Amsterdam besloot op 14 november 1956 dat de naam ‘Vrijheidslaan’ voor eeuwig verbonden zou blijven aan de bloedige strijd die de Hongaren leverden tegen de Russische tanks. Bij dat feit is op 4 november 2006 op gepaste wijze stilgestaan.
Historisch rumoer
Aan het einde van de 2e wereldoorlog meende de Amsterdamse Gemeenteraad dat zij de drie wereldleiders, Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt en Joseph Stalin, moesten eren met straatnamen in de stad. Deze leiders waren het immers geweest die in februari 1945, tijdens de Conferentie van Jalta, de situatie in de wereld hadden besproken die zou ontstaan na afloop van de oorlog. Drie straten en een plein veranderden daarop in 1945 van naam. De Amstellaan werd vanaf dat moment Stalinlaan genoemd en ook de andere twee wereld leiders kregen hun eigen laan. De drie lanen zijn onderling verbonden door het Victorieplein.
Nadat Stalin in 1953 was overleden, kwamen in de jaren daarna steeds meer van zijn wandaden in de openbaarheid. De nieuwe Russische machthebbers, onder leiding van partijsecretaris Nikita Chroesjtsjov, namen hiervan openlijk afstand. Stalin kwam in het verdomhoekje te zitten. Deze relatieve openheid van de Russische partijleiding was uiteindelijke tevens de ruimte die de Hongaren op 23 oktober 1956 benutten om in opstand te komen en vrijheid te willen.
Na het neerslaan van de opstand in Budapest door de Russische troepen op 4 november 1956, was de maat voor de bewoners van de Amsterdamse Stalinlaan vol. Zij wilden duidelijk afstand nemen van hun straatnaam. Uit solidariteit met de Hongaarse bevolking verwijderden de bewoners van de Stalinlaan in de nacht van 4 op 5 november 1956 eigenhandig de straatnaamborden en doopten de straat om in ‘4 November-laan'. Op 6 november 1956 halen Amsterdamse Gemeente ambtenaren de zelfgemaakte straatnaamborden weg.
De ontzetting van het neerslaan van de opstand komt ook duidelijk naar voren in de notulen van de Amsterdamse raadsvergadering van 14 november 1956. De raad bespreekt tijdens die zitting een voorstel voor de naamsverandering van de Stalinlaan. Dat voorstel begint met de volgende zin: ‘Het is thans, mede in verband met het gebeurde in Hongarije, ondragelijk gebleken, de naam Stalinlaan nog langer in onze stad te handhaven'. Vanuit de Gemeenteraad komt het voorstel om ‘... de naam Vrijheidslaan, als blijk en hulde voor de dappere Hongaren, die streden, stierven en nog strijden voor hun vrijheid. De naam Vrijheidslaan zal voor eeuwig verbonden blijven aan deze bloedige strijd tegen de golf der Barbarentanks'.
Na een debat in de Amsterdamse Gemeenteraad wordt het voorstel om de Stalinlaan te hernoemen in Vrijheidslaan met een stemmenverhouding van 29 stemmen voor en 8 stemmen tegen aangenomen. Daarmee was de laan voor de 4e keer in haar bestaan voorzien van een nieuwe naam.
Onthulling herdenkingsplaquette
.jpg "Burgemeester van Amsterdam Job Cohen bij de plaquette")
Op 4 november 2006 is deze eeuwige verbondenheid, zoals weerspiegelt in de naam Vrijheidslaan, in Amsterdam herdacht. Op initiatief van de Hongaarse federatie in Nederland en het Stadsdeel Zuideramstel is een herdenkingsplaquette ontworpen die de geschiedenis van de straatnaam uiteenzet. In 3 talen, te weten Hongaars, Nederlands en Engels is een tekst opgenomen die deels stamt uit de Gemeenteraadsnotulen. Die formulering geeft namelijk als geen ander aan hoe Nederland in zijn algemeenheid en Amsterdam in het bijzonder tegen de gebeurtenissen in Budapest aankeek.
Vanaf 1945 STALINLAAN - van 4 tot en met 6 november 1956 4 NOVEMBERLAAN - sindsdien VRIJHEIDSLAAN
|
"Jelenleg elviselhetetlennek bizonyult Magyarországnak az Orosz Sovjet Unió általi elárulása és véres elnyomása miatt a Sztálin fasor nevet városunkba továbbra is megtartani. A polgárság egy része ennek az érzésnek már kifejezést adott azzal, hogy e fasorban eltávolította az utcai névtáblákat, és azokat felcserélte: November 4 fasorra. Kivánatos azonban általánosan kifejezni a polgárság szándékát, és a SZTÁLIN FASOR nevet felcserélni SZABADSÁG FASOR névre." Amsterdam Városi Hollandiai Magyar Tanácsa Szövetség 1956 - november 4 - 2006 |
"Het is thans ondraaglijk gebleken, mede met het verraad en bloedige onderdrukking van Hongarije door de Russische Sovjet Unie, de naam ‘Stalinlaan' nog langer in onze stad te handhaven. Een deel van de burgerij heeft aan dit gevoel reeds uitdrukking gegeven door de naamborden in deze laan te verwijderen en te vervangen door de naam ‘4 Novemberlaan'. Het is echter gewenst, algemeen tot uitdrukking te brengen hetgeen door de burgerij wordt bedoeld: de naam STALINLAAN te doen vervangen door de naam VRIJHEIDSLAAN." Gemeenteraad Hongaarse Federatie van Amsterdam in Nederland 1956 - 4 november - 2006 |
De herdenkingsplaquette heeft een permanente plaats gekregen aan de Vrijheidslaan, ter hoogte van huisnummer 101. De onthulling vond plaats door de Burgemeester van Amsterdam de heer Job Cohen en de Hongaarse Ambassadeur in Nederland de heer Gábor Szentiványi. Als gastheren traden op de secretaris van de Hongaarse Federatie in Nederland de heer Miklós Tóth en de voorzitter van het dagelijks bestuur van het Stadsdeelraad Zuideramstel de heer Duco Adema. Vele genodigden en belangstellenden waren daarbij aanwezig.
Uit handen van auteur Maria Douwes, nam Job Cohen ook nog het boek ‘Hongaren in Nederland - Nederlanders in Hongarije, 50 jaar na 1956' in ontvangst.
Na afloop van de onthulling was het een aangenaam samenzijn van de aanwezigen.
| >>>> Auteur: | Jan van Kuijk |
| >>>> Bron: | janvankuijk.nl |
| >>>> Gepubliceerd in: | Most Magyarul! nr 37 - winter 2006/2007 |
{moscomment}