Verhaal over meestervervalser van Vermeer ook in het Hongaars

Woensdag 20 januari 2010 - Voor de zeventiende-eeuwse Hollandse schilder Johannes Vermeer bestaat de laatste jaren een opvallende, internationale belangstelling. Na de romans van Tracy Chevalier (Girl with a Pearl Earring, 2003) en Susan Vreeland (Girl in Hyacinth Blue, 2005), die beide ook in het Hongaars zijn vertaald, is in 2008 opnieuw een boek in het Hongaars verschenen waarin het werk van Vermeer een belangrijke rol speelt. Opmerkelijk is dat dit boek dus wel in het Hongaars en ook in het Duits en Frans is vertaald, maar niet in het Nederlands.

Onder de titel 'La doppia vita di Vermeer' (Het dubbelleven van Vermeer) heeft de Italiaanse schrijver Luigi Guarnieri een boeiend verhaal geschreven, dat zich afspeelt in de jaren dertig van de vorige eeuw en gaat over het leven van en het strafproces tegen de miskende Nederlandse kunstenaar Han Van Meegeren (1889-1947).

Han Van Meegeren
Van Meegeren was een kunstschilder die door critici werd geridiculiseerd, omdat zijn werk sterk afweek van de moderne opvattingen en in plaats daarvan aansloot bij een stijl die eeuwen geleden in zwang was. Om zijn gelijk te bewijzen begon hij uit wraak met het vervaardigen van vervalsingen: schilderijen die lijken op de oude meesters uit de Gouden Eeuw (met name Vermeer, maar ook Frans Hals, Terborgh en Pieter de Hooch). Hij ging daarbij nauwkeurig te werk en perfectioneerde jarenlang zijn technieken. Zo maakte hij zelfs zijn eigen verf uit onbewerkte materialen om ervoor te zorgen dat ze authentiek overkwamen en gebruikte hij dezelfde soort penselen die Vermeer gebruikt zou hebben. In de jaren 1936-37 maakte hij het schilderij 'De Emmaüsgangers' in de stijl van Vermeer. Dit doek werd door de vooraanstaande kunstkenner Bredius als een echt schilderij van Vermeer geïdentificeerd, en in 1938 officieel aan Museum Boijmans van Beuningen overgedragen.

Onthulling en bekentenis
Toen tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn schilderij 'Overspelige Vrouw' in de collectie van Hermann Göring in een Oostenrijkse zoutmijn werd gevonden, leidde het spoor naar Van Meegeren. In mei 1945 werd hij gearresteerd en beschuldigd van collaboratie door verkoop van een 'Vermeer' aan Göring. Bij zijn bekentenis gaf hij toe dat hij de vervalser was van verschillende schilderijen die aan Vermeer waren toegeschreven, waaronder 'De Emmaüsgangers'. Als bewijs voor zijn bekentenis (en om een langdurige straf vanwege verraad te vermijden) schilderde hij in gevangenschap vrijwillig nog een 'Vermeer' ('Christus te midden van de schriftgeleerden'). Daarmee verdedigde hij zijn vervalsingspraktijken, vermeed hij een zware straf en verwierf hij een grote populariteit. Hij werd veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf wegens kunstvervalsing en oplichting bij transacties van schilderijenverkoop. Nu is zijn naam wereldberoemd, brengen zijn schilderijen onder eigen naam hoge prijzen op en zijn er zelfs valse Van Meegeren's op de markt.

Hongaarse vertaling
Totdat de vertaling van het boek van Guarnieri verscheen, was deze grote vervalsingsaffaire uit de vorige eeuw bijna geheel onbekend bij het Hongaarse publiek. De lezer maakt niet alleen kennis met de levens en de werken van Vermeer en Van Meegeren, maar ook met de wereld van de kunstcritici. Eigenschappen als baatzucht, onnozelheid, zotheid, domheid en de relatieve waarde van de kunstwerken staan daarbij centraal. Volgens mij maken de nauwkeurige beschrijvingen van verraad, wraak, samenzwering, het langdurige opsporingsonderzoek en de gerechtelijke procedure deze 'historische fictie' authentiek. Helaas bevat het boek geen illustraties.