Rode zondvloed raakt Hongarije in het hart

Vrijdag 8 oktober 2010 - Een Hongaars dorp wordt niet meer herbouwd, ruim honderd mensen zijn gewond, vier zijn overleden en drie personen worden nog vermist. Premier Viktor Orbán was donderdagmorgen eindelijk op de rampplek. Bewoners van het getroffen gebied vroegen zich de eerste dagen al af waarom hij niet eerder kwam. "Waarschijnlijk moet er een nieuw dorp gebouwd worden, op een nieuw stuk grond dat nog gemaakt moet worden, dit wat hier ligt moet waarschijnlijk worden omheind als gedenkplaats. Hier is het onmogelijk te leven", waren de woorden van Orbán gistermorgen in Kolontár, het zwaarst door de rode modder getroffen dorp naast de aluminiumfabriek MAL Zrt. in de westelijke provincie Veszprém.

"Als dit in de nacht gebeurd zou zijn, was niemand hier meer in leven. Wie verantwoordelijk is voor de toestand waarin de mensen nu verkeren, die moet de zwaarste straf krijgen die de rechter volgens de Hongaarse wet mag opleggen". Hij sprak ook: "wij hebben geen buitenlandse geldmiddelen nodig, wij kunnen dat zelf regelen". Dat moet hij ook wel zeggen, de rug moet immers recht blijven naar het IMF en de EU toe. Rijke Hongaren in binnen- en buitenland worden nu opgeroepen geld te doneren, die stellen misschien niet zulke strenge eisen als het IMF. Hij rekent erop dat er wel geld vanuit het Europese rampenfonds komt, niet omdat Hongarije erom zal vragen, maar omdat Hongarije daar recht op heeft, aldus Orbán. Het zijn ferme en ook symbolische uitspraken die Orbán deed, daar staat hij al langer om bekend, maar hij krijgt nu ook wel wat voor de kiezen sinds hij premier is van Hongarije. In de maanden mei en juni was er de watersnood in het noorden en oosten van het land. Miljarden forinten zijn nodig om de schade daarvan te herstellen, nieuwe huizen voor een deel van de getroffen bewoners zijn nog lang niet allemaal gebouwd. En net nadat hij en zijn partij toch die mooie tweede zege binnen konden halen met de lokale verkiezingen van 3 oktober, waardoor de macht van zijn Fidesz-KDNP coalitie nu het hele land omvat, gebeurt er op een zonnige maandagmiddag iets gruwelijks wat ook hij niet kan behappen.

De schuldvraag wordt al enigzins richting de vorige socialistische regering geschoven, met snel gedane uitspraken zoals 'dat het zeker geen natuurramp is, maar door menselijke fouten is veroorzaakt'. Volgens de berichten in het Hongaarse nieuws hebben relaties van de vroegere premier Ferenc Gyurcsány sinds de privatiseringen begin jaren '90 het bedrijf in handen en zij behoren nu tot de rijksten van Hongarije. Orbán houdt het voor onmogelijk dat het modderreservoir zo plotseling gebarsten is, waarschijnlijker is het volgens hem dat er sprake is van een opeenvolging van fouten die eerder opgemerkt hadden moeten worden. Dat laatste is zeker niet uitgesloten. In de Belgische krant 'De Standaard' viel vandaag een artikel te lezen dat citeert uit een rapport dat door 'De Standaard' is ingezien: "Voor de giftige modderoverstromingen in Hongarije, waarbij minstens vier mensen zijn omgekomen, was al eind jaren '90 gewaarschuwd door experts en regeringsadviseurs in een 'Nationaal Profiel over Chemische Veiligheid in Hongarije". 'Er bestaat een groot risico op ernstige chemische ongelukken'. "Ook uitten de auteurs hun bezorgdheid over de nonchalante opslag van chemisch materiaal. Verscheidene gebieden zouden al vervuild zijn met milieugevaarlijke stoffen. Ondanks deze informatie grepen de regeringen niet in. Het al sinds 1995 bestaande Hongaarse Aluminium Productie en Handels Bedrijf kon doorgaan met de omstreden opslag van chemicaliën". Ook Greenpeace en andere zowel Hongaarse als buitenlandse milieuorganisaties komen de laatste dagen met steeds meer informatie over de al tientallen jaren durende gevaarlijke situatie van het bedrijf. In Brussel draaien de politieke en juridische molens waarschijnlijk al op volle toeren, want deze ramp - en de nasleep ervan - betekent jaren werk voor Europa.

De bewoners van het getroffen gebied hebben aan de gesproken woorden en het gissen naar de schuldvraag vooralsnog niets, hun eerste zorg is te overleven in een gebied waar amper meer te leven valt. Op bijeenkomsten woensdag in zowel Kalontár als Devecser waar vertegenwoordigers van de verschillende betrokken overheden aanwezig waren om vragen van de bewoners te beantwoorden, bleven de meeste vragen onbeantwoord. Een deel van het stadje Devecser zal schoongemaakt worden, de grond afgegraven en waar mogelijk weer bebouwd. Waarheen de bewoners tot die tijd heen moeten is niet bekend. Op de bijeenkomst in Kolontár was heel dapper de technisch directeur van het bedrijf MAL Zrt.aanwezig. Hij, József Deák, was door de hoogste baas van het bedrijf gestuurd in plaats van dat die zelf kwam opdagen. Vanuit een politieauto met de portieren op slot, omdat niet iedereen József Deák even netjes bejegende, gaf hij een verklaring via de geluidsinstallatie van de auto. "We voldoen aan alle voorschriften, we hebben een rampenplan en voldoen aan de veiligheidsvoorschriften. Maar het ging plotseling die maandagmiddag allemaal zó bliksemsnel", zei Deák. Op de vraag hoe het bedrijf oplossingen gaat zoeken om de schade te vergoeden, daarop kon hij geen antwoord geven. Wie er verantwoordelijk is voor de dood van vier mensen, dat zal eerst moeten worden uitgezocht, volgens Deák.

In Kolontár werden na de bijeenkomst kaarsen opgestoken, om de doden te gedenken en in de hoop dat de nog steeds vermiste drie personen teruggevonden worden. Volgens het verslag op MTI van die bijeenkomst hingen er zwarte linten om een foto van de man die ze terugvonden in zijn auto. Zittend achter het stuur is hij in de metershoge modderstroom omgekomen. Na de bijeenkomst gaan veel mensen weer aan het schoonmaakwerk, maar het is als vechten tegen de bierkaai. Want wat als alles weer 'schoon' is, misschien zelfs wederopgebouwd, wat is dan de toekomst? Blijven ze er wonen of vertrekken ze naar andere oorden? Valt er ooit nog groente en fruit te telen? En welke ziektes hebben ze opgelopen? Hongarije heeft er een erfenis bij, een nu nog onvoorspelbare erfenis waar nog lang, heel lang, mee geworsteld zal gaan worden.