15 maart: Nationale feestdag én een demonstratie

Maandag 21 maart 2011 – Ieder jaar op 15 maart zijn de Hongaren vrij van school en werk om de opstand in 1848 tegen de Habsburgers te vieren. En wat wij Nederlanders met het begrip 'feestdag' associëren komt niet helemaal overeen met de Hongaarse opvatting hiervan. Het politieke bewustzijn en de geschiedenis van Hongarije spelen op 15 maart tot op vandaag nog de belangrijkste rol.

De naam Sándor Petőfi is een veel gehoorde naam die dag. Deze dichter was dan ook de sleutelfiguur van de revolutie. Veel straten in Hongaarse steden zijn naar hem vernoemd. Op 15 maart 1848 droeg Petőfi zijn bekendste werk - 'Nemzeti Dal' (het lied van het volk) - voor aan de menigte opstandelingen op het Vörösmartyplein. Ook presenteerde hij hier de beroemde 12 punten die vanaf die dag als belangrijke doelstellingen werden gezien. In een ander gedicht van hem -'15-ik marcius' - pleit Petőfi voor vrijheid voor de Hongaren en spreekt hij het volk toe dat ze vooruit moeten kijken en niet langer achteruit.

Namelijk na de verdrijving van de Turken in 1683, die in Hongarije toen al 150 jaar lang de macht hadden, kwam Hongarije onder de macht van het Habsburgse Rijk. In de achttiende en negentiende eeuw werd het nationale bewustzijn in vele Europese landen steeds belangrijker en begonnen de opstanden. De vrijheidsstrijd van 1848 was de eerste belangrijke opstand in Hongarije tegen de Habsburgers. Deze was niet direct van grote invloed, maar jaren later in 1867 hebben ze toch een compromis bereikt en kreeg Hongarije een gelijkwaardige status ten opzichte van Oostenrijk. De opstand in 1848 is achteraf dus van groot belang geweest en wordt nog ieder jaar herdacht.

Petőfi speelt hierin altijd een belangrijke rol. Dit jaar was ook een gedicht van hem te horen - omgevormd in een modern jasje - voordat minister president Orbán zijn speech hield voor het Nationaal Museum in Boedapest. Orbán ging hierbij nogal tekeer tegen de EU en het buitenland. "Wij accepteren geen dictaten van Brussel of wie dan ook," benadrukte hij onder meer. Bovendien was het, nu het rumoer omtrent de persvrijheid zo groot is, nog opvallender dat het gedicht van Petőfi, dat gaat over vrijheid, paradoxaal genoeg juist op deze dag niet volledig was. Het gedeelte over de persvrijheid, waar toendertijd voor gestreden werd, werd er uitgelaten. Of dit een vorm van provocatie is geweest of censuur is onbekend.

Voorafgaand aan de speech van Orbán werd bij het parlementsgebouw al een plechtige ceremonie gehouden. Het volkslied werd er gezongen en alle vlaggen die de geschiedenis van Hongarije kent passeerden de revue. "Hajrá Magyarok!", klonk het vanuit de menigte, wat iets soortgelijks betekent als 'Hup Holland' voor ons. In de hele stad waren er nog verschillende activiteiten te doen voor jong en oud. Zo stond de Burcht van Buda bijvoorbeeld de hele dag in het teken van kinderspelletjes en kon je in Pest het originele persapparaat bewonderen waarmee in 1848 de 12 punten van Petőfi zijn afgedrukt. Ook stonden er stands van de politieke partijen opgesteld in het gehele centrumen vonden er kleine partijfeestjes plaats.

Omdat de vrijheid, en dus ook de persvrijheid, het centrale thema was van deze dag had Amnesty International samen met andere organisaties haar kans gegrepen en een derde demonstratie georganiseerd tegen de mediawet. Dit was de grootste demonstratie tot nu toe, de schattingen liggen rond de 17.000 deelnemers. "De politiek kan af en toe onze vrijheid beperken, maar niet voor altijd", aldus een spreekster.

Een zeer politiek bewuste dag dus, een beeld dat wij Nederlanders en Vlaminingen niet meteen hebben bij een nationale feestdag. Het is maar te hopen dat volgend jaar 15 maart gevierd kan worden zonder demonstraties en dat de persvrijheid dan al weer een normale zaak is.