Slingerbewegingen in de BorderKitchen

Woensdag 22 juni 2011 - BorderKitchen kwam voort uit het Crossing Border Festival en biedt een podium aan nationaal en internationaal bekende auteurs van allerlei stromingen. Eind april was György Konrád, die beschouwd mag worden als een van de belangrijkste schrijvers van Hongarije, zo niet als een van de belangrijkste schrijvers van de twintigste eeuw, te gast in Antwerpen en Den Haag.

Zijn werk was tot 1988 verboden in Hongarije. Wim Brands, VPRO-presentator en auteur, interviewde Konrád in Den Haag op 28 april naar aanleiding van de presentatie van zijn nieuwste boek, Slingerbeweging dat in het Nederlands werd vertaald door Mari Alföldy.

Konrád vertelt in het boek over belangrijke gebeurtenissen in de twintigste eeuw, zowel in als buiten Hongarije, en welke invloed deze gebeurtenissen op zijn leven hebben gehad. Dit doet hij aan de hand van talrijke persoonlijke ervaringen en filosofische overwegingen. Telkens maakt hij daarbij een soort 'slingerbeweging'; hij vertelt over het Hongarije tijdens de Tweede Wereldoorlog, over 1956, 1988. Steeds is hier sprake van een beweging van de ene naar de andere situatie: vrijheid tegenover bezetting. Bij Konrád zelf - de hoofdpersoon van het autobiografische boek - is dit ook het geval; hij 'slingert' van kind naar volwassene, van auteur wiens werk verboden was, waardoor hij meermalen van de universiteit werd geweerd tijdens de communistische tijd, tot schrijver die vrij is om te publiceren of voordragen wat hij zelf wil.

Behalve het zware thema van het niet vrij kunnen zijn als jood, als schrijver, als iemand in een bezet gebied, haalt Konrád ook luchtiger thema's aan: aan bod komen zijn vele reizen en woonplaatsen, met in het bijzonder Boedapest, de talrijke en treffende beschrijvingen van mensen die hij als geen ander weet te karakteriseren en niet in het minst de vele, filosofische overwegingen.

Slingerbeweging is een boek van een groot schrijver die met de nodige zelfspot te werk gaat. Hij vertelt hoe het is om schrijver te zijn, waarbij hij door veel mensen glimlachend en meewarig wordt aangekeken. Een schrijver is nu eenmaal anders dan andere mensen: niemand zou het in zijn hoofd halen om aan een gipsen engel op het huis aan de overkant te vragen of hij op de goede weg is. Ook bijzonder is zijn verhouding met zijn vrouw en kinderen: hij vindt het fijn om hen in huis te hebben, kan eigenlijk niet zonder hen, maar is het liefst alleen in zijn eigen kamer.

Het interview was de moeite waard. Na afloop waren er behalve Slingerbeweging ook andere vertaalde werken van Konrád te koop, zoals Tuinfeest, Nalatenschap en Zonsverduistering. In al deze werken gebruikt hij fragmenten uit zijn eigen leven om het leven als jood in een onderdrukt land te beschrijven, hetzij de onderdrukking door nazisme, dan wel door het communisme. Slingerbeweging past in deze 'Konrád-stroming', maar onderscheidt zich van de andere werken door een voortdurende beweging tussen verschillende tijdvakken van Konráds gehele leven, en niet alleen een leven in tijden van onderdrukking. Het boek is een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in het Hongarije van de twintigste eeuw, maar ook voor liefhebbers van een slingerbeweging tussen filosofische beschouwingen, vakmanschap en een aangename zelfspot.