'Satanstango' van Krasznahorkai, vertrouwen en verraad in vele vormen
Donderdag 20 december 2012 - Hoewel de Hongaarse schrijver László Krasznahorkai in eigen land als een belangrijk prozaïst wordt beschouwd en met verschillende Hongaarse prijzen is bekroond, was er tot voor kort, buiten wat fragmenten en verhalen in literaire tijdschriften, niets van hem in het Nederlands te lezen. Dat is des te merkwaardiger aangezien films die op zijn werk gebaseerd zijn, zeer gewaardeerd worden onder Nederlandse en Vlaamse cinefielen.
Zo verfilmde de Hongaarse regisseur Béla Tarr zowel Sátántangó als Az ellenállás melankóliája (het laatste onder te titel Werckmeister harmóniák/Werckmeister Harmonies). Krasznahorkai werkte overigens ook als scenarist samen met Béla Tarr. Dit jaar is dan eindelijk zijn boek Sátántangó (1985) verschenen bij Uitgeverij De Wereldbibliotheek in de vertaling van Mari Alföldy onder de titel Satanstango.
László Krasznahorkai werd in de Oost-Hongaarse stad Gyula geboren op 5 januari 1954. Hij studeerde rechten, Hongaars en cultureel werk. Zijn eerste roman, Sátántangó, werd door critici enthousiast ontvangen. De meeste van zijn eerste werken - naast Sátántangó met name zijn eerste verhalenbundel Kegyelmi viszonyok (Omstandigheden van genade, 1986) en zijn tweede roman Az ellenállás melankóliája (De melancholie van het verzet) - beschrijven een ongedefinieerde en toch typisch Midden-Europese ruimte, desolaat en modderig, waarin zich een in fraaie zinnen minutieus beschreven handeling afspeelt, die de hopeloosheid van het menselijk bestaan tot uitdrukking brengt. Zijn stijl wordt vergeleken met Proust, Thomas Mann, Gogol en Melville. In de latere jaren reisde Krasznahorkai veel. Die reizen, met name door het verre oosten, en de door de Oosterse culturen opgedane inspiratie, vonden hun weerslag in zijn geschriften vanaf de jaren negentig.
Satanstango speelt zich af in een paar dagen tijd en gaat over de overgebleven bewoners van een naamloos, geïsoleerd gehucht dat door de autoriteiten is opgegeven. De belangrijkste personages zijn de oude, verlamde Futaki, de drie echtparen (de Schmidts, de Kráners en de Halics's), de gepensioneerde arts en de eveneens gepensioneerde onderwijzer, de herbergier en de familie Horgos (de moeder, de twee oudste dochters die als prostituee in de oude molen werken, de jonge geestelijk gehandicapte Eszter en de puberzoon Sándor). Het zijn allemaal losers die om de een of andere reden niet uit de negorij zijn weggekomen.
Op een dag verspreidt zich het gerucht dat een charismatisch figuur die eerder in de plaats gewoond heeft, Irimiás, terugkomt. De mensen hopen dat hij hen een mogelijkheid biedt om aan hun uitzichtloze situatie te ontsnappen. Maar hun vertrouwen wordt beschaamd. Satanstango is een roman over vertrouwen en verraad in vele vormen. De boodschap stemt niet tot optimisme: wie vertrouwen en hoop in iets of iemand investeert wordt altijd teleurgesteld en kan alleen zichzelf iets verwijten. Er is geen hoop op verlossing of transcendentie.
Krasznahorkai vat zijn filosofische kijk op de wereld in een taal met lange, gecompliceerde, geciseleerde zinnen. Zijn taalgebruik doet ook regelmatig Bijbels aan, zo verwijst de naam Irimiás naar Jeremiás, Hongaars voor de oud-testamentische profeet. Maar ondanks de sombere strekking is de tekst af en toe ook ronduit grappig.
Satanstango
Uitgeverij De Wereldbibliotheek
ISBN: 9789028424371
Bibliografie Krasznahorkai:
2008. Seiobo járt odalenn (Seiobo is daar beneden geweest) Budapest: Magvető Könyvkiadó
2003. Északról hegy, Délről tó, Nyugatról utak, Keletről folyó (Het noorden een berg, het zuiden een meer, het westen wegen, het oosten een rivier) Budapest: Magvető Könyvkiadó
1999. Háború és háború. (Oorlog en oorlog) Budapest: Magvető Könyvkiadó
1997. Megjött Ézsaiás. (Jesaiah is er) Budapest: Magvető Könyvkiadó
1993. Théseus-általános. Titkos akadémiai előadások. (Theseus-algemeen. Geheime Academische lezingen) Budapest: Széphalom Könyvműhely
1992. Az urgai fogoly. (De gevangene van Urga) Budapest: Széphalom Könyvműhely
1989. Az ellenállás melankóliája. (De melancholie van het verzet) Budapest: Magvető Könyvkiadó
1986. Kegyelmi viszonyok. (Omstandigheden van genade) Budapest: Magvető Könyvkiadó
1985. Sátántangó. (Satanstango) Budapest: Magvető Könyvműhely
>>>> LiterairNederland.nl - Recensie door Sunny Jansen
>>>> Redactie HV